Chân dung người "bí ẩn" định hình nên sức mạnh khủng giúp Iran đối đầu với Mỹ - Israel
Trong hơn một thập kỷ chỉ huy lực lượng hàng không vũ trụ IRGC, vị tướng này đã định hình chương trình tên lửa và UAV của Iran.
Hành trình từ người lính đến người định hình sức mạnh tên lửa Iran
Trong hơn 40 năm qua, chương trình tên lửa và thiết bị bay không người lái của Iran đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Trong đó, Thiếu tướng Amir Ali Hajizadeh là nhân vật đóng vai trò trung tâm, đặc biệt trong 16 năm ông lãnh đạo lực lượng hàng không vũ trụ thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC).
Sinh năm 1962 tại Tehran, ông Hajizadeh gia nhập IRGC năm 19 tuổi, sau Cách mạng Hồi giáo 1979. Ngay từ thời điểm đầu tham gia quân ngũ, ông đã có kinh nghiệm tác chiến tại nhiều chiến dịch lớn như Valfajr 8, Karbala 4 và Karbala 5 trong cuộc chiến tranh Iran – Iraq.
Những trải nghiệm này đặt nền tảng cho việc ông được bổ nhiệm chỉ huy các đơn vị tên lửa IRGC trong thập niên 1990. Chính ở thời kỳ này, Iran khởi động việc xây dựng những căn cứ tên lửa ngầm được gọi là “thành phố tên lửa”. Đây được coi là bước chuẩn bị quan trọng nhằm phát triển năng lực răn đe lâu dài.
Tập trung tự lực và phát triển công nghệ tên lửa nội địa
Một dấu mốc đáng chú ý là định hướng tự lực được Đại giáo chủ Ayatollah Ali Khamenei nhấn mạnh. Trong một cuộc phỏng vấn năm 2021, Tướng Hajizadeh chia sẻ, ban đầu Iran không có định hướng phát triển vũ khí rõ ràng. Trước sự phát triển nhanh chóng của hàng không quân sự phương Tây và Nga, Iran xác định rằng tập trung phát triển máy bay chiến đấu sẽ khiến nước này tụt hậu.
Từ đó, ưu tiên chuyển sang tên lửa đạn đạo được xác định là hướng đi khả thi hơn. Năm 1984, Iran mua một số tên lửa Scud từ Liên Xô và giữ lại hai quả phục vụ nghiên cứu công nghệ.
Những tên lửa nội địa đầu tiên như Shahab ra đời trong bối cảnh nhiều ý kiến hoài nghi. Độ chính xác ban đầu còn hạn chế, với sai số CEP lên đến hàng trăm mét. Tuy vậy, đây vẫn là nền móng để Iran tự chủ trong sản xuất vũ khí.
Năm 2003, Tướng Hajizadeh được bổ nhiệm vào Bộ Tư lệnh Phòng không. Iran chưa sở hữu hệ thống phòng không hiện đại nên phải dựa vào các tổ hợp tên lửa Buk của Nga. Tuy nhiên, định hướng phát triển năng lực phòng không nội địa vẫn được duy trì. Sau đó, nhiều hệ thống mới như Raad, Tabas và Khordad 3 đã được nghiên cứu, sản xuất trong nước.
Dấu ấn trong xây dựng kho vũ khí tên lửa và thiết bị bay không người lái
Năm 2009, Tướng Hajizadeh được bổ nhiệm làm chỉ huy lực lượng hàng không vũ trụ IRGC. Cùng năm, Iran phóng vệ tinh Omid, chính thức gia nhập nhóm quốc gia sở hữu công nghệ vũ trụ.
Trong 16 năm giữ cương vị này, Tướng Hajizadeh giám sát hàng loạt dự án phát triển vũ khí và các chiến dịch quân sự quan trọng. Thiết bị bay không người lái được sử dụng rộng rãi, thực hiện hơn 700 nhiệm vụ tác chiến tại Syria. Năm 2017, Iran phóng tên lửa tấn công các mục tiêu của tổ chức IS, năm 2019 bắn hạ máy bay không người lái Global Hawk của Mỹ. Năm 2020, cuộc tấn công tên lửa vào căn cứ Ain al-Asad ở Iraq diễn ra dưới sự chỉ huy trực tiếp của ông.
Một trong những bước tiến lớn là việc chuyển từ tên lửa nhiên liệu lỏng sang tên lửa nhiên liệu rắn. Các tên lửa Shahab ban đầu được thay thế dần bởi Sejjil và nhiều biến thể khác, giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị phóng và tăng độ cơ động.
Các dòng tên lửa mới nhỏ hơn, cơ động và chính xác hơn, ví dụ Fateh-110 (tầm bắn 200–300 km), Fateh-313 (500 km), Zolfaghar (700 km), Dezful (1.000 km) và Kheibar Shekan (1.450 km). Đặc điểm của chúng là dễ sản xuất hàng loạt, khả năng triển khai nhanh và khó bị đánh chặn hơn so với các loại đạn đạo cỡ lớn.
Năm 2015, căn cứ tên lửa ngầm đầu tiên của Iran được công khai. Tới năm 2024, Tướng Hajizadeh cho biết các cơ sở ngầm này nằm sâu tới 500 m dưới lòng đất, bảo đảm tính an toàn ngay cả khi đối phương phát hiện.