Câu chuyện kỳ lạ: Vì sao nước Mỹ đổ tiền vào một hồ nước chết?

Hồ nước độc ở Montana có thể là tài sản chiến lược quốc gia

Một trong những nơi ô nhiễm nhất tại bang Montana – hồ Berkeley tại thành phố Butte đang trở thành tâm điểm chú ý khi được đánh giá là một mỏ đất hiếm tiềm năng của nước Mỹ. Theo New York Times, Bộ Quốc phòng Mỹ đang xem xét tài trợ 75 triệu USD để xây dựng nhà máy tinh luyện đất hiếm từ nước thải axit, đánh dấu bước đi quan trọng trong việc giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Hồ Berkeley là tàn tích từ nhiều thập kỷ khai thác đồng, chứa hơn 190 tỷ lít nước thải độc hại. Tuy nhiên, trong khối nước tưởng như chỉ còn nguy cơ môi trường này lại chứa một lượng đáng kể nguyên tố đất hiếm – tài nguyên thiết yếu cho quốc phòng và công nghiệp công nghệ cao. Hiện Mỹ vẫn phải nhập khẩu tới 1.400 tấn đất hiếm mỗi năm, trong đó phần lớn đến từ Trung Quốc – quốc gia kiểm soát gần như toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đây không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà còn là chiến lược an ninh quốc gia. Đất hiếm là thành phần không thể thiếu trong xe điện, điện thoại thông minh, vệ tinh, vũ khí dẫn đường chính xác và máy bay chiến đấu F-35 – mỗi chiếc chứa đến 400 kg đất hiếm. Trong bối cảnh căng thẳng thương mại và địa chính trị leo thang, Mỹ đang nỗ lực nội địa hóa chuỗi cung ứng, đặc biệt là các nguyên vật liệu nhạy cảm.

Biến rác thành tài nguyên: Công nghệ mới từ nước thải mỏ axit

Khác với các mỏ truyền thống đòi hỏi khai thác quy mô lớn và tác động môi trường nghiêm trọng, công nghệ tách chiết đất hiếm từ nước thải đang mở ra hướng đi thân thiện và hiệu quả hơn. Phương pháp này được phát triển bởi nhóm của Tiến sĩ Paul Ziemkiewicz (Đại học West Virginia), vốn từng áp dụng thành công tại các mỏ than trước đây.

Quy trình gồm ba bước: lọc nước thải qua các túi nhựa đặc biệt để giữ lại cặn bùn giàu đất hiếm (hàm lượng khoảng 1–2%), xử lý hóa học sơ bộ, sau đó tinh luyện bằng kỹ thuật chiết dung môi. Kết quả là các nguyên tố đất hiếm tinh khiết, sẵn sàng ứng dụng trong công nghiệp quốc phòng và dân dụng.

Điểm đáng chú ý là hồ Berkeley không chỉ chứa đất hiếm mà còn là nguồn đất hiếm "nặng" – loại có giá trị kinh tế cao hơn so với các nguyên tố đất hiếm nhẹ. Nếu được vận hành ở quy mô công nghiệp, hồ này có thể sản xuất khoảng 40 tấn đất hiếm mỗi năm. Dù con số còn khiêm tốn so với nhu cầu, nó lại có ý nghĩa chiến lược lớn, nhất là khi công nghệ có thể nhân rộng ra nhiều địa điểm khác trên toàn nước Mỹ.

Giảm phụ thuộc vào Trung Quốc: Một bước đi cần thiết

Theo giới chuyên gia, nhu cầu đất hiếm toàn cầu có thể tăng tới 600% trong vài thập kỷ tới. Trong bối cảnh đó, phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc khiến Mỹ rơi vào thế bị động. Việc tận dụng tài nguyên trong nước từ những điểm từng bị coi là ô nhiễm như hồ Berkeley không chỉ là giải pháp môi trường, mà còn là đòn bẩy chiến lược cho an ninh quốc gia và tăng trưởng công nghệ nội địa.

Tiến sĩ Ziemkiewicz nhận định: “Nếu mở rộng mô hình này trên toàn nước Mỹ tại các khu vực từng khai khoáng, chúng ta có thể hoàn toàn tự chủ về đất hiếm trong tương lai gần.” Đây là viễn cảnh không chỉ mang tính công nghệ, mà còn khẳng định vai trò chủ động của Mỹ trong cuộc chơi địa chính trị toàn cầu về chuỗi cung ứng chiến lược.