Cẩm nang bảo hiểm: Người được bảo hiểm có nhất thiết là người mua bảo hiểm?

Trước khi ký một hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, việc hiểu rõ các khái niệm pháp lý cơ bản là điều bắt buộc, không chỉ để đảm bảo quyền lợi mà còn tránh rơi vào những tranh chấp đáng tiếc sau này. Một trong những khái niệm dễ gây nhầm lẫn nhất chính là “người được bảo hiểm”, thường bị hiểu sai hoặc nhầm lẫn với người mua bảo hiểm hoặc người thụ hưởng.

Trên thực tế, mỗi vai trò trong hợp đồng bảo hiểm đều mang tính pháp lý riêng biệt, đi kèm quyền lợi và nghĩa vụ cụ thể. Việc nhầm lẫn giữa các khái niệm này có thể dẫn đến việc kê khai sai, gây chậm trễ trong quá trình giải quyết quyền lợi hoặc nghiêm trọng hơn là bị từ chối chi trả. Do đó, việc làm rõ khái niệm “người được bảo hiểm” là bước đầu tiên và quan trọng khi tiếp cận bất kỳ sản phẩm bảo hiểm nhân thọ nào.

Người được bảo hiểm là ai và giữ vai trò gì trong hợp đồng bảo hiểm?

Theo khoản 25 Điều 4 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, người được bảo hiểm là cá nhân hoặc tổ chức có tài sản, trách nhiệm dân sự, sức khỏe, tính mạng hoặc lợi ích kinh tế được bảo vệ theo hợp đồng bảo hiểm. Đây là đối tượng trung tâm mà quyền lợi bảo hiểm hướng đến: nếu xảy ra sự kiện bảo hiểm liên quan đến người này, công ty bảo hiểm sẽ thực hiện chi trả quyền lợi.

Người được bảo hiểm có thể là chính người mua bảo hiểm hoặc là một người thân trong gia đình được người mua chỉ định. Ví dụ, một người cha có thể mua bảo hiểm nhân thọ cho con trai mình và con sẽ là người được bảo hiểm trong hợp đồng. Trong trường hợp này, người cha là bên mua bảo hiểm, có nghĩa vụ đóng phí; còn người con là người được bảo hiểm – đối tượng mà quyền lợi bảo hiểm sẽ phát sinh nếu xảy ra sự kiện như bệnh hiểm nghèo hoặc tử vong.

Vai trò của người được bảo hiểm không chỉ nằm ở việc “đứng tên” trong hợp đồng, mà còn gắn với một loạt quyền lợi và nghĩa vụ. Người này có quyền yêu cầu công ty bảo hiểm thực hiện đúng các cam kết trong hợp đồng, được hưởng chi phí hỗ trợ khám chữa bệnh nếu nằm trong phạm vi bảo hiểm, đồng thời có nghĩa vụ kê khai trung thực thông tin sức khỏe và phối hợp cung cấp hồ sơ khi sự kiện bảo hiểm xảy ra.

Người được bảo hiểm khác người thụ hưởng và người mua bảo hiểm như thế nào?

Một trong những nhầm lẫn phổ biến nhất là giữa người được bảo hiểm và người thụ hưởng. Trên thực tế, đây là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Người thụ hưởng là cá nhân hoặc tổ chức được chỉ định trong hợp đồng để nhận tiền chi trả bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, thường là tử vong hoặc thương tật vĩnh viễn của người được bảo hiểm. Trong nhiều trường hợp, người thụ hưởng có thể chính là người được bảo hiểm, nhưng cũng có thể là vợ, chồng, con cái hoặc người thân khác do bên mua bảo hiểm lựa chọn.

Người mua bảo hiểm là người đứng ra ký hợp đồng, đóng phí và có quyền chỉ định người được bảo hiểm và người thụ hưởng. Người này cũng có thể đồng thời là người được bảo hiểm (ví dụ: một người tự mua bảo hiểm cho chính mình). Tuy nhiên, trong nhiều gia đình, thường có trường hợp một người mua bảo hiểm cho người khác, ví dụ như cha mẹ mua cho con hoặc vợ mua cho chồng.

Việc phân định rõ vai trò của ba chủ thể này là điều cần thiết vì khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, công ty bảo hiểm sẽ căn cứ vào các vai trò để xác định quyền chi trả. Nếu hồ sơ có sự mâu thuẫn hoặc sai thông tin giữa các bên, khả năng bị từ chối bồi thường là hoàn toàn có thể xảy ra, dù hợp đồng vẫn còn hiệu lực.

Những lưu ý quan trọng về người được bảo hiểm để không bị từ chối chi trả

Một trong những điều người mua bảo hiểm cần đặc biệt chú ý là người được bảo hiểm không thể thay đổi sau khi hợp đồng đã được ký kết và có hiệu lực. Công ty bảo hiểm đã dựa vào thông tin cá nhân (tuổi, giới tính, sức khỏe, nghề nghiệp...) của người này để tính toán phí và quyền lợi. Việc thay đổi người được bảo hiểm sẽ khiến toàn bộ điều kiện định giá bị phá vỡ, do đó không được phép thực hiện giữa chừng.

Ngoài ra, người được bảo hiểm cần ký tên trực tiếp trong hợp đồng hoặc cung cấp văn bản ủy quyền hợp pháp nếu không thể ký tên. Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo hợp đồng có hiệu lực pháp lý. Nếu có bất kỳ thay đổi nào liên quan đến thông tin cá nhân như địa chỉ, số CMND/CCCD, nghề nghiệp, người được bảo hiểm phải thông báo cho công ty bảo hiểm để cập nhật hồ sơ, tránh việc thông tin không khớp khi yêu cầu chi trả.

Cuối cùng, không phải trong mọi trường hợp người được bảo hiểm đều được chi trả quyền lợi. Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 đã quy định rõ các trường hợp loại trừ, ví dụ: tử vong do tự tử trong vòng 2 năm, tử vong do hành vi cố ý của người mua hoặc người thụ hưởng, bị thi hành án tử hình... Đây là những điều khoản loại trừ phổ biến mà nếu không hiểu kỹ, người tham gia có thể nghĩ mình "bị từ chối vô lý", trong khi thực chất đã được ghi rõ ngay từ khi ký hợp đồng.