Các địa phương được giao nhiều thẩm quyền chủ động quyết trong lĩnh vực giao thông

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 144/2025, quy định mới về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ Xây dựng. Điểm đáng chú ý là Bộ Xây dựng sẽ được mở rộng quyền hạn trong công tác quy hoạch và quản lý hạ tầng giao thông trên toàn quốc. Nghị định có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Theo đó, Bộ Xây dựng – vốn được xem là cơ quan đầu mối trong lĩnh vực quy hoạch và hạ tầng kỹ thuật – sẽ chính thức đảm nhiệm vai trò chủ đạo trong việc phê duyệt các quy hoạch tổng thể liên quan đến giao thông đường bộ, hàng hải, đường thủy nội địa và đường sắt. Đây là bước chuyển quan trọng trong quá trình tinh gọn bộ máy, phân rõ vai và nâng cao hiệu quả điều hành từ Trung ương đến địa phương.

Tăng thẩm quyền ở cấp bộ

Với giao thông đường bộ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng sẽ là người có quyền phê duyệt quy hoạch mạng lưới và kết cấu hạ tầng giao thông, phân tuyến quốc lộ theo đề xuất của địa phương. Việc giao đoạn tuyến, tuyến đường sẽ căn cứ vào yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng – an ninh và khả năng huy động nguồn lực địa phương.

Trong lĩnh vực hàng hải, Bộ Xây dựng được trao quyền phê duyệt quy hoạch cảng biển – từ cấp độ tổng thể đến chi tiết, bao gồm cả các bến phao, vùng nước, cảng cạn. Bộ cũng sẽ quyết định xếp loại cảng biển và công bố danh mục cảng, đồng thời ban hành quy định kỹ thuật liên quan đến khoảng cách và phạm vi bảo vệ công trình hàng hải.

Với đường thủy nội địa, Bộ có thẩm quyền quy định hành lang bảo vệ luồng và phê duyệt các quy hoạch kết cấu hạ tầng liên quan.

Trong lĩnh vực đường sắt, Bộ trưởng Bộ Xây dựng sẽ quyết định việc tháo dỡ tuyến, đoạn tuyến và các nhà ga thuộc hệ thống đường sắt quốc gia, căn cứ theo quy định tại Nghị định 56/2018. Tuy nhiên, đối với đường sắt đô thị, quyền này được phân cấp cho UBND cấp tỉnh.

Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, Bộ Xây dựng còn được quyết định tuổi thọ phương tiện thủy được phép nhập khẩu – một thẩm quyền vốn thuộc về Bộ Giao thông Vận tải trước đây.

Đẩy mạnh phân cấp cho địa phương

Song song với việc tăng quyền cho Bộ, Nghị định 144 cũng đẩy mạnh phân cấp cho UBND cấp tỉnh, nhất là trong các lĩnh vực có tính chất đặc thù địa phương như đường bộ, đường sắt đô thị, hàng hải nội địa và đăng kiểm.

Với giao thông đường bộ, các địa phương được trao quyền tổ chức đào tạo và cấp chứng chỉ cho thẩm tra viên an toàn giao thông, cấp – cấp lại các loại giấy phép vận tải quốc tế (ASEAN, GMS, liên vận ba nước Việt – Lào – Campuchia…). Ngoài ra, UBND tỉnh có thể tự thẩm định và phê duyệt phương án tổ chức giao thông trên đường cao tốc đi qua địa bàn, chủ động thông báo khai thác hoặc điều chỉnh tuyến vận tải hành khách cố định liên quốc gia.

Về đường sắt đô thị, UBND tỉnh có quyền quyết định tháo dỡ tuyến, đoạn tuyến và các nhà ga không còn khai thác; chấp thuận xây dựng công trình liên quan đến hạ tầng đường sắt và hỗ trợ vận hành tàu an sinh xã hội.

Trong lĩnh vực hàng hải và đường thủy nội địa, chính quyền địa phương sẽ được trao quyền phê duyệt phương án hoạt động, dừng hoạt động các cơ sở phá dỡ tàu biển, chấp thuận tàu lặn, cấp phép đào tạo thuyền viên và người lái phương tiện thủy. Một điểm mới là việc đặt tên, đổi tên các cảng biển, vùng nước – vốn thuộc quyền quản lý của các Cục chuyên ngành – cũng sẽ được giao về cho UBND tỉnh.