"Cá tháng Tư" đến từ đâu và sự thật phía sau ngày nói dối

Nguồn gốc đặc biệt của ngày Cá tháng Tư
Ngày Cá tháng Tư, hay còn gọi là ngày nói dối, diễn ra vào ngày 1/4 hằng năm, được xem là dịp để mọi người tha hồ đùa giỡn, tạo ra những trò lừa vui vẻ mà không gây tổn thương cho ai. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết tại sao ngày này lại gắn với việc nói dối, và lý do nào khiến mọi người trên khắp thế giới đón nhận nó một cách hào hứng đến vậy.

Nguồn gốc của ngày Cá tháng Tư được cho là bắt đầu từ nước Pháp vào thế kỷ XVI, gắn liền với việc thay đổi lịch đón năm mới. Trước năm 1582, người dân Pháp đón năm mới vào ngày 1/4. Khi vua Charles IX ra lệnh áp dụng lịch Gregorian mới, ngày đầu năm được chuyển sang 1/1. Tuy nhiên, trong bối cảnh thông tin lan truyền chậm, nhiều người dân vùng sâu vùng xa không biết, hoặc đơn giản là không chấp nhận sự thay đổi này và vẫn tiếp tục tổ chức mừng năm mới vào ngày 1/4 như cũ.

Những người giữ thói quen cũ nhanh chóng trở thành đối tượng bị chọc ghẹo bởi những người đã “bắt kịp thời đại”. Họ bị tặng những món quà giả, lời mời dự tiệc không có thật hoặc bị gắn hình cá lên lưng mà không hay biết. Chính từ đây, ngày 1/4 dần được gắn liền với các trò đùa và lời nói dối không ác ý – tiền thân của ngày Cá tháng Tư hiện nay.

“Cá tháng Tư” và sự lan rộng toàn cầu
Truyền thống nói dối vui vẻ vào ngày 1/4 nhanh chóng lan rộng khắp nước Pháp, rồi tới Anh và Scotland, trước khi vượt đại dương đến các thuộc địa Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư trở thành ngày lễ mang tính toàn cầu, được nhiều quốc gia đón nhận và phát triển theo cách riêng, với nhiều tên gọi và hình thức thể hiện khác nhau.

Tại Pháp, ngày 1/4 được gọi là "Poisson d'Avril", nghĩa là “Cá tháng Tư”. Trẻ em thường cắt giấy thành hình cá và dán lén lên lưng bạn bè. Khi “nạn nhân” phát hiện ra, tiếng hô vang “Poisson d’Avril!” là dấu hiệu cho thấy họ đã bị “bắt cá” thành công, tạo nên không khí vui nhộn, rộn ràng.
Ở Anh, ngày này mang tên “April Fool’s Day”, cũng là dịp để mọi người thử tài “diễn kịch” với các trò đùa khéo léo, nhẹ nhàng. Truyền thống tại Anh khuyến khích các trò đùa kết thúc trước giờ trưa, và người bị lừa sau thời điểm đó lại bị gọi là “April Fool” – kẻ ngốc của tháng Tư.

Tại Scotland, ngày Cá tháng Tư kéo dài đến hai ngày và được gọi là “April Gowks” (liên quan đến loài chim cúc cu – biểu tượng của sự khờ khạo). Truyền thống ở đây cũng bao gồm việc lén dán hình vẽ lên lưng người khác, mang tính châm biếm nhẹ nhàng.

Không chỉ phổ biến ở phương Tây, một số nước ngoài phương Tây cũng có những hình thức tương tự. Tại Iran, lễ Sizdah Bedar – trùng thời điểm 1/4 – là ngày để mọi người ra ngoài dã ngoại, vui chơi và cùng nhau trêu chọc, tạo ra không khí hân hoan, tương tự như ngày Cá tháng Tư.

“Cá tháng Tư” và biểu tượng của sự khờ khạo đáng yêu
Một trong những giả thuyết thú vị về tên gọi “Cá tháng Tư” xuất phát từ cung Song Ngư – cung hoàng đạo đại diện cho tháng 3 và tháng 4. Theo văn hóa phương Tây, cá là loài dễ mắc lừa khi bơi đơn lẻ, đặc biệt vào mùa sinh sản đầu tháng 4. Do đó, hình ảnh con cá trong ngày Cá tháng Tư được xem như biểu tượng của sự ngây thơ, dễ bị trêu chọc – nhưng hoàn toàn không mang ý xấu.

Trong văn học Pháp, khái niệm “Poisson d’Avril” cũng xuất hiện từ thế kỷ XVI, khi nhà thơ d’Amerval nhắc đến nó như một cách ví von sự nhẹ dạ, cả tin – yếu tố trung tâm tạo nên sự vui nhộn của ngày lễ này.

Điều đặc biệt của ngày 1/4 là việc nói dối không bị lên án, thậm chí được khuyến khích nếu nó mang tính hài hước, vui vẻ và không gây tổn thương. Chính nhờ “quy ước” ngầm rằng mọi lời nói dối trong ngày này đều vô hại, ngày Cá tháng Tư trở thành sân chơi cho trí tưởng tượng, sự dí dỏm và khả năng sáng tạo trong việc “lừa nhẹ” bạn bè, người thân hay thậm chí cả... truyền thông.

Trên thực tế, nhiều tờ báo, hãng truyền thông nổi tiếng trên thế giới từng tham gia vào những “trò lừa công khai” trong ngày 1/4. Từ việc thông báo “phát minh ra cây mì spaghetti” ở Anh, đến việc Google từng “ra mắt” sản phẩm “gửi tin nhắn bằng suy nghĩ” – tất cả đều khiến khán giả bật cười vì sự tinh quái, sáng tạo và không kém phần ngây thơ của những người làm nội dung.

Giữ đúng tinh thần ngày Cá tháng Tư: Đừng để trò đùa đi quá giới hạn
Dù là ngày được “cho phép nói dối”, nhưng ngày Cá tháng Tư vẫn cần được giữ trong khuôn khổ văn minh và tôn trọng. Các trò đùa nên dừng lại ở mức vui vẻ, không gây hoảng loạn, xúc phạm hay làm tổn thương tinh thần người khác. Việc sử dụng tin giả, thông tin sai lệch để câu view, tung tin đồn thất thiệt trong ngày 1/4 có thể gây hậu quả nghiêm trọng, đi ngược lại tinh thần hài hước của ngày lễ này.