Bi kịch của Hàn Tín và sự "thoát hiểm" của Trương Lương dưới góc nhìn quản trị kinh doanh hiện đại
Thời Sở-Hán tranh hùng (206–202 TCN) là sân khấu cho sự tỏa sáng của nhiều nhân tài kiệt xuất, từ Hàn Tín với tài thao lược quân sự đến Phạm Tăng với mưu lược xuất sắc. Tuy nhiên, sau chiến thắng của nhà Hán, không ít người hùng phải chịu kết cục bi thảm: Hàn Tín bị xử tử, Phạm Tăng rời đi trong uất hận.
Duy chỉ có Trương Lương, mưu sĩ hàng đầu của Lưu Bang, sống an nhiên và giữ được danh tiếng đến cuối đời. Vì sao Trương Lương tránh được bi kịch? Câu chuyện này mở ra những bài học quý giá cho các nhà kinh doanh ngày nay về quản trị nhân tài và xây dựng thành công bền vững trong một thế giới đầy thách thức.
Công cao át chủ
Nhiều nhân tài thời Sở-Hán, dù có đóng góp lớn, lại rơi vào bi kịch vì không kiểm soát được vị thế của mình. Hàn Tín, với những chiến thắng lẫy lừng như trận Tỉnh Hình và Kinh Tương, trở thành mối đe dọa trong mắt Lưu Bang và Lã Hậu.
Công lao quá lớn, cùng với việc được phong vương và chỉ huy quân đội, khiến ông bị nghi ngờ phản bội, dẫn đến cái chết năm 196 TCN.
Tương tự, Phạm Tăng, mưu sĩ tài ba của Hạng Vũ, dù đưa ra nhiều kế sách xuất sắc, lại bị Hạng Vũ nghi ngờ và xa lánh, cuối cùng bỏ đi trong uất ức. Những nhân tài này thường mắc hai sai lầm: công lao quá lớn khiến chủ nhân lo sợ, và thiếu sự khéo léo trong việc kiểm soát tham vọng hay thể hiện lòng trung thành.
Hơn nữa, bối cảnh chính trị sau chiến thắng cũng góp phần vào bi kịch. Khi nhà Hán thống nhất, Lưu Bang chuyển từ mục tiêu chinh phục sang củng cố quyền lực, loại bỏ những ai có thể đe dọa ngai vàng. Hàn Tín, với tài năng quân sự và đội quân trung thành, trở thành mục tiêu. Thiếu sự nhạy bén chính trị, nhiều nhân tài không nhận ra vai trò của họ trong thời chiến không còn phù hợp trong thời bình.
Trương Lương: Bí quyết trường tồn
Trương Lương, được mệnh danh là “Mưu thánh”, là mưu sĩ chủ chốt giúp Lưu Bang chiến thắng Hạng Vũ qua các kế sách như liên minh chư hầu và khai thác mâu thuẫn nội bộ quân Sở.
Khác với Hàn Tín hay Phạm Tăng, Trương Lương tránh được bi kịch nhờ khả năng cân bằng giữa cống hiến và tự bảo vệ. Ông luôn khiêm nhường, giữ vai trò cố vấn mà không nắm quân đội hay tìm kiếm quyền lực, từ chối phong hầu lớn sau chiến thắng và dần rút lui khỏi triều đình để tránh bị xem là mối đe dọa.
Trương Lương cũng nhạy bén chính trị, hiểu rằng thời bình đòi hỏi sự ổn định, nên chủ động “ẩn mình”, học triết lý Đạo gia, tập trung tu thân và tránh tranh chấp quyền lực. Với tầm nhìn dài hạn, ông đặt mục tiêu bảo toàn danh tiếng và sự an toàn, khéo léo giữ lòng trung thành với Lưu Bang mà không trở thành tâm điểm chú ý. Trương Lương giống như một quân cờ vô hình trên bàn cờ chính trị, luôn xuất hiện khi cần nhưng không bao giờ đứng ở vị trí dễ bị tấn công, giúp ông sống an nhiên đến cuối đời.
Quản trị nhân tài và xây dựng uy tín
Câu chuyện về bi kịch của nhân tài và sự trường tồn của Trương Lương mang lại bài học quý giá cho các nhà kinh doanh trong một thế giới nơi cơ hội và thách thức đan xen.
Đối với lãnh đạo, bi kịch của Hàn Tín cho thấy nghi ngờ và loại bỏ nhân tài có thể làm suy yếu tổ chức. Một CEO không nên để nỗi sợ mất kiểm soát lấn át việc trọng dụng nhân tài, mà cần tạo môi trường khuyến khích cống hiến. Lãnh đạo nên xây dựng cơ chế thưởng phạt công bằng, định hướng nhân viên xuất sắc như một giám đốc marketing tạo chiến dịch tăng trưởng đột phá, để họ phát triển mà không vượt ranh giới tổ chức.
Đối với nhân tài, Trương Lương là một hình mẫu. Ông cống hiến mà không tranh công, thể hiện lòng trung thành mà không gây cảm giác đe dọa. Một nhà phân tích tài chính tại quỹ đầu tư, dù dự báo chính xác giúp công ty lãi lớn, nên chia sẻ thành công với đội ngũ và tránh tự đề cao quá mức. Cả lãnh đạo và nhân viên cần học từ Trương Lương về tầm nhìn dài hạn: thành công không chỉ là chiến thắng ngắn hạn mà là sự trường tồn.
Doanh nghiệp nên xây dựng chiến lược bền vững, như đầu tư vào R&D thay vì chạy theo sản phẩm “hot” nhất thời, và nhà đầu tư nên chọn công ty có chiến lược dài hạn với mô hình phát triển bền vững.
Cuối cùng, bi kịch của nhân tài nhắc nhở doanh nghiệp tránh “tứ diện sở ca” – tình thế bị cô lập. Một công ty mất lòng tin từ cổ đông, đối tác hay nhân viên sẽ bị vây hãm bởi khủng hoảng. Doanh nghiệp cần duy trì mối quan hệ hài hòa, từ minh bạch báo cáo tài chính đến chăm sóc nhân viên, để tránh bị cô lập trên thị trường.
Sự đối lập giữa bi kịch của Hàn Tín, Phạm Tăng và sự trường tồn của Trương Lương là bài học sống động về cách nhân tài và lãnh đạo ứng xử trong môi trường cạnh tranh. Hàn Tín thất bại vì công cao át chủ, trong khi Trương Lương thành công nhờ khiêm nhường, nhạy bén và tầm nhìn dài hạn. Trong kinh doanh hiện đại, các nhà lãnh đạo cần quản trị nhân tài khôn ngoan, tạo môi trường để “Hàn Tín” tỏa sáng mà không lo phản bội, còn nhân tài cần học từ Trương Lương: cống hiến hết mình nhưng biết “tiến thoái đúng lúc”.