Bài 4: Cổ đông chờ cổ tức, doanh nghiệp "khát" vốn

Cổ tức – Mối bận tâm lớn trong mùa ĐHCĐ

Cổ tức là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của cổ đông, phản ánh hiệu quả kinh doanh và tác động trực tiếp đến giá trị cổ phiếu. Trong mùa ĐHCĐ thường niên, nhà đầu tư đặc biệt quan tâm đến báo cáo tài chính, mức cổ tức dự kiến, tỷ lệ lợi nhuận giữ lại và kế hoạch tăng vốn của doanh nghiệp. Những yếu tố này không chỉ giúp đánh giá mức độ hấp dẫn của cổ phiếu mà còn dự báo được triển vọng phát triển của công ty trong tương lai.

Doanh nghiệp có thể chi trả cổ tức theo ba hình thức chính: Bằng tiền mặt, bằng cổ phiếu hoặc giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư. Việc lựa chọn hình thức nào phụ thuộc vào tình hình tài chính và chiến lược phát triển của từng doanh nghiệp. Cổ tức tiền mặt đem lại dòng tiền trực tiếp cho cổ đông nhưng có thể làm giảm nguồn vốn của doanh nghiệp, trong khi cổ tức bằng cổ phiếu giúp duy trì vốn nhưng có thể dẫn đến pha loãng giá trị cổ phiếu. Một số công ty không chia cổ tức mà giữ lại lợi nhuận để mở rộng hoạt động, đặc biệt là trong các ngành công nghệ, sản xuất công nghiệp – nơi nhu cầu vốn đầu tư cao.

Mức trả cổ tức tiền mặt trung bình cho cổ đông nắm giữ theo năm của một số ngành L1

Giữ lại lợi nhuận có thể mang lại giá trị dài hạn nếu doanh nghiệp sử dụng nguồn vốn hiệu quả, tạo ra lợi nhuận cao hơn mức cổ tức. Tuy nhiên, nếu không được sử dụng hợp lý, chiến lược này có thể khiến cổ đông thất vọng, đặc biệt là những người mong muốn thu nhập thụ động. Vì vậy, nhà đầu tư cần theo dõi báo cáo tài chính và kế hoạch sử dụng vốn để đánh giá mức độ hiệu quả của chiến lược giữ lại lợi nhuận. Nếu doanh nghiệp có lịch sử đầu tư kém hiệu quả, không tạo ra lợi nhuận tương xứng, việc không chia cổ tức có thể là dấu hiệu rủi ro.

Theo các chuyên gia, không phải doanh nghiệp nào cũng duy trì chính sách cổ tức ổn định, do đó, việc đánh giá kỹ lưỡng các quyết định của doanh nghiệp là điều cần thiết. Một số công ty có chính sách cổ tức cao nhằm thu hút nhà đầu tư dài hạn, thường là những doanh nghiệp có dòng tiền mạnh và ít bị ảnh hưởng bởi chu kỳ kinh tế. Cổ đông của những doanh nghiệp này có thể kỳ vọng nhận cổ tức đều đặn hàng năm.

Ngược lại, nhiều công ty có xu hướng giảm chi trả cổ tức để tập trung tái đầu tư, đặc biệt trong ngành công nghệ và sản xuất công nghiệp. Việc giảm chi trả cổ tức không nhất thiết là tiêu cực nếu doanh nghiệp có kế hoạch đầu tư hợp lý và triển vọng tăng trưởng tốt. Trong nhiều trường hợp, giá trị cổ phiếu có thể tăng đáng kể khi doanh nghiệp mở rộng quy mô và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Ngoài chính sách cổ tức, cổ đông cũng cần lưu ý khi doanh nghiệp công bố kế hoạch phát hành cổ phiếu mới. Nếu việc phát hành nhằm mở rộng hoạt động và gia tăng lợi nhuận, đây có thể là cơ hội để doanh nghiệp tăng trưởng. Ngược lại, nếu phát hành cổ phiếu chỉ để trả nợ hoặc duy trì hoạt động, nhà đầu tư cần cẩn trọng vì đây có thể là dấu hiệu của vấn đề tài chính.

Nhà đầu tư cần theo dõi báo cáo tài chính và kế hoạch sử dụng vốn để đánh giá mức độ hiệu quả của chiến lược giữ lại lợi nhuận. Nếu doanh nghiệp có lịch sử đầu tư kém hiệu quả, không tạo ra lợi nhuận tương xứng, việc không chia cổ tức có thể là dấu hiệu rủi ro.

Việc phát hành cổ phiếu mới có thể làm pha loãng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS), tác động tiêu cực đến giá cổ phiếu nếu tăng trưởng doanh thu không đủ nhanh để bù đắp. Do đó, cổ đông cần đánh giá kỹ mục đích phát hành và tiềm năng phát triển của doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư. Nếu doanh nghiệp liên tục phát hành cổ phiếu mà không tạo ra giá trị tương xứng, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo về rủi ro pha loãng cổ phiếu.

Doanh nghiệp giữ lại lợi nhuận, tốt hay xấu?

Tại ĐHCĐ thường niên, phương án phân phối lợi nhuận luôn là vấn đề được quan tâm. Nhiều doanh nghiệp quyết định giữ lại lợi nhuận để bổ sung quỹ đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh thay vì chia cổ tức. Theo các chuyên gia, việc giữ lại lợi nhuận không hẳn là tiêu cực nếu doanh nghiệp sử dụng hiệu quả để gia tăng giá trị dài hạn. Trên thực tế, nhiều doanh nghệp vừa công bố tài liệu ĐHCĐ thường niên 2025, với phương án giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư. Đơn cử, Công ty CP Dược Danapha (UPCoM: DAN) quyết định giữ lại toàn bộ lợi nhuận năm 2024 để bổ sung ngân sách cho dự án nhà máy dược ngày tỷ mà doanh nghiệp này đang thực hiện tại Đà Nẵng.

Khi nhắc đến các doanh nghiệp hoãn hoặc không chia cổ tức, giới đầu tư nghĩ ngay đến Sacombank – một nhà băng có lợi nhuận lớn nhưng đã gần một thập kỷ không chia cổ tức, do đang trong giai đoạn tái cơ cấu sau sáp nhập với Ngân hàng Phương Nam. Mặc dù lợi nhuận chưa phân phối lũy kế của ngân hàng đã lên tới gần 28.500 tỷ đồng vào cuối năm 2024, việc chia cổ tức vẫn phụ thuộc vào phê duyệt của Ngân hàng Nhà nước.

Phó Chủ tịch Thường trực VASB, ông Phan Quốc Huỳnh

Theo Phó Chủ tịch VASB Phan Quốc Huỳnh, việc giữ lại lợi nhuận có thể giúp doanh nghiệp gia tăng doanh thu và lợi nhuận, từ đó cổ đông cũng được hưởng lợi

Dù không chia cổ tức, Sacombank vẫn đạt kết quả kinh doanh tích cực, với lợi nhuận sau thuế kỷ lục 10.087 tỷ đồng vào năm 2024, gia nhập nhóm ngân hàng có lợi nhuận trên 10.000 tỷ đồng mỗi năm. Ngân hàng cam kết sẽ chia cổ tức sau khi hoàn tất quá trình tái cơ cấu và được Ngân hàng Nhà nước phê duyệt. Điều này cho thấy, việc không chia cổ tức không đồng nghĩa với hiệu suất hoạt động kém, mà còn phụ thuộc vào chiến lược tài chính dài hạn của doanh nghiệp.

Theo ông Phan Quốc Huỳnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán Việt Nam (VASB), việc giữ lại lợi nhuận có thể giúp doanh nghiệp gia tăng doanh thu và lợi nhuận, từ đó cổ đông cũng được hưởng lợi. Quan trọng là doanh nghiệp phải minh bạch và công bố rõ ràng với cổ đông về kế hoạch sử dụng lợi nhuận.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Kỳ Duyên, chuyên gia Chứng khoán An Bình, cho rằng việc giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp trong giai đoạn tăng trưởng. Khi có nhiều cơ hội mở rộng thị trường, phát triển sản phẩm mới hoặc đầu tư vào công nghệ, tái đầu tư có thể mang lại lợi nhuận cao hơn so với việc chia cổ tức.

Tuy nhiên theo bà, chính sách cổ tức bằng tiền mặt vẫn là một tín hiệu tài chính quan trọng do liên quan trực tiếp đến dòng tiền. Các doanh nghiệp lựa chọn chi trả cổ tức tiền mặt thường đã có thị phần lớn và vững chắc, lợi nhuận và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh ổn định. Một tỷ lệ cổ tức tiền mặt tăng trưởng ổn định cho thấy ban lãnh đạo tự tin vào triển vọng kinh doanh trong tương lai.

"Chính sách cổ tức bằng tiền mặt vẫn là một tín hiệu tài chính quan trọng do liên quan trực tiếp đến dòng tiền. Các doanh nghiệp lựa chọn chi trả cổ tức tiền mặt thường đã có thị phần lớn và vững chắc, lợi nhuận và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh ổn định. Một tỷ lệ cổ tức tiền mặt tăng trưởng ổn định cho thấy ban lãnh đạo tự tin vào triển vọng kinh doanh trong tương lai".

Bà Nguyễn Thị Kỳ Duyên, chuyên gia ABS

“Việc xác định mức cổ tức hợp lý không dễ dàng vì nó phụ thuộc vào kết quả kinh doanh và chính sách đãi ngộ của công ty đối với nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhà đầu tư có thể kỳ vọng dựa trên (1) Kết quả kinh doanh của doanh nghiệp và (2) Lịch sử chi trả cổ tức trước đó. Lưu ý rằng, chính sách cổ tức có thể liên quan đến đặc thù ngành. Ví dụ, các công ty công nghệ thường trả cổ tức thấp để giữ vốn cho tăng trưởng và đổi mới. Ngược lại, doanh nghiệp ngành điện, nước thường có cổ tức cao hơn nhờ dòng tiền ổn định và ít nhu cầu tái đầu tư lớn”, bà Duyên phân tích.

Dữ liệu từ chuyên gia này cho thấy, trong giai đoạn 2022-2023, mức chi trả cổ tức giảm do ảnh hưởng của Covid-19. Tuy nhiên, với sự phục hồi của nhiều ngành trong năm 2024, cổ đông có thể kỳ vọng mức cổ tức duy trì hoặc tăng nhẹ. Tính đến tháng 3/2025, hơn 70% doanh nghiệp có mức tăng trưởng lợi nhuận trên 20% đều duy trì hoặc nâng cao tỷ lệ cổ tức so với năm trước.

Nhìn chung, cổ tức và phương án phân phối lợi nhuận là yếu tố quan trọng trong quyết định đầu tư. Nhà đầu tư cần phân tích chính sách chi trả cổ tức, tỷ lệ lợi nhuận giữ lại và kế hoạch tăng vốn để tối ưu hóa lợi nhuận dài hạn. Một chiến lược đầu tư thông minh không chỉ dựa vào cổ tức trước mắt mà còn đánh giá khả năng tăng trưởng bền vững của doanh nghiệp trong tương lai.