Áp dụng công nghệ tiên tiến châu Âu, vốn đầu tư hàng tỷ USD, tuyến đường sắt cao tốc này là tiên phong cho cả một lục địa

Một bước nhảy hạ tầng mang tính biểu tượng từ Tangier đến Casablanca

Khi nhắc đến đường sắt cao tốc, người ta thường liên tưởng ngay đến những cường quốc hạ tầng như Nhật Bản với Shinkansen, Pháp với TGV hay Trung Quốc với mạng lưới CRH trải dài. Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng Morocco – một quốc gia Bắc Phi lại là nước đầu tiên trên lục địa đen đưa vào vận hành tuyến đường sắt cao tốc hiện đại mang tên Al Boraq, kể từ tháng 11/2018.

Dự án Al Boraq được đầu tư bởi Công ty Đường sắt Quốc gia Morocco (ONCF), kết nối các đô thị trọng điểm Tangier – Kénitra – Rabat – Casablanca. Tuyến có tổng chiều dài 323 km, trong đó đoạn Tangier–Kénitra (186 km) được xây dựng mới hoàn toàn để chạy tốc độ 320 km/h, còn đoạn Kénitra–Casablanca (137 km) là tuyến cũ được nâng cấp để chạy từ 160–220 km/h.

Nhờ đó, thời gian hành trình giữa Tangier và Casablanca đã được rút ngắn đáng kể, từ gần 5 giờ xuống còn khoảng 2 giờ 10 phút. Đây không chỉ là sự cải thiện hiệu suất vận tải mà còn tạo ra trục động lực mới cho phát triển kinh tế phía Bắc Morocco.

Công nghệ châu Âu, vận hành tại châu Phi

Morocco đã lựa chọn Pháp làm đối tác chính trong việc triển khai công nghệ cho Al Boraq. 12 đoàn tàu đầu tiên do Alstom – nhà sản xuất TGV của Pháp cung cấp, thuộc dòng Euroduplex hai tầng, sức chứa khoảng 533 hành khách mỗi đoàn, gồm khoang hạng nhất, hạng hai và toa phục vụ ăn uống.

Các hệ thống điều khiển, tín hiệu và an toàn đều tuân theo tiêu chuẩn ETCS – vốn đang được sử dụng tại các tuyến đường sắt cao tốc ở châu Âu. Đây là yếu tố giúp đảm bảo độ tin cậy và tính an toàn trong điều kiện vận hành tại Bắc Phi.

Năm 2023, Morocco tiếp tục đặt hàng thêm 18 đoàn tàu cao tốc thế hệ mới Avelia Horizon – mẫu tàu sẽ được đưa vào sử dụng tại Pháp từ năm 2025. Bước đi này nhằm chuẩn bị cho giai đoạn mở rộng mạng lưới đường sắt cao tốc trong nước, tiến về phía Nam tới Marrakesh và các thành phố xa hơn.

Tầm nhìn dài hạn và những kết quả ban đầu đáng chú ý

Dự án Al Boraq không dừng lại ở một tuyến đơn lẻ. Morocco đang triển khai kế hoạch phát triển mạng lưới đường sắt cao tốc quốc gia đến năm 2040. Trong đó, tuyến Kenitra – Marrakesh dài khoảng 430 km đã được quy hoạch với tốc độ thiết kế 350 km/h, tổng vốn đầu tư khoảng 5,5 tỷ USD.

Mục tiêu đến năm 2030 là đưa vào vận hành hơn 1.300 km đường sắt cao tốc, kết nối 43 thành phố – tương đương 87% dân số cả nước. Đây là bước chuẩn bị hạ tầng cho các sự kiện quốc tế lớn, điển hình là World Cup 2030 mà Morocco sẽ đồng đăng cai cùng Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.

Về kết quả khai thác, tính đến năm 2024, Al Boraq đã phục vụ hơn 17 triệu lượt hành khách, tăng trưởng đều đặn hằng năm. Giá vé được thiết kế phù hợp với tầng lớp trung lưu và có chính sách giảm giá cho học sinh, sinh viên, người lao động. Tuyến còn góp phần giảm tải đáng kể cho hệ thống đường bộ và tai nạn giao thông, đồng thời thúc đẩy du lịch nội địa, đặc biệt là tại những thành phố trước đây ít được kết nối như Tangier.

Quan trọng hơn, Morocco đã tận dụng dự án để chuyển giao công nghệ hiệu quả. Các kỹ sư địa phương đã được đào tạo bài bản, hiện có thể đảm nhiệm vận hành và bảo trì hệ thống mà không cần phụ thuộc vào nhân lực nước ngoài.