Ẩn mình giữa lòng núi đá vô tri, một hang động cổ xưa ở Thanh Hóa lấp lánh nhũ đá như cung điện thiên đường

Hang thiêng trong lòng núi đá từng là nơi ẩn náu giữa thời loạn

Nằm cách trung tâm huyện Hà Trung khoảng 12km, hang Đụn (xã Hà Long, huyện Hà Trung, Thanh Hóa) là một hang động tự nhiên nằm trong lòng núi Đụn rộng hơn 6,5ha. Từ lâu, người dân địa phương đã coi nơi đây là chốn linh thiêng, nơi gắn với truyền thuyết, ký ức dân gian và là nơi trú ẩn trong các cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ.

Dù từng được biết đến từ lâu, nhưng mãi đến tháng 4/2024, khi một công ty khai thác đá vô tình phát lộ cửa hang, giá trị thực sự của hang Đụn mới được hé lộ trước công chúng. Ngay sau đó, UBND huyện Hà Trung và Sở Văn hóa – Thể thao – Du lịch tỉnh Thanh Hóa đã khẩn trương tiến hành khảo sát, kiểm tra và ra lệnh tạm dừng khai thác để bảo vệ di tích.

Kết quả khảo sát cho thấy hang có chiều dài khoảng 70m, rộng 50m, cao 40m, với 4 cửa thông ra 4 hướng Đông – Tây – Nam – Bắc, hệ thống nhũ đá tự nhiên đa dạng, cùng nguồn nước ngầm chảy ra khu vực di tích Hồ Bến Quân – một mạch sống quý giá không chỉ về mặt địa chất mà còn có giá trị cảnh quan.

Phát hiện khảo cổ bất ngờ hé lộ dấu tích cư trú cổ xưa

Hang Đụn không chỉ hấp dẫn ở vẻ đẹp tự nhiên mà còn gây chú ý mạnh mẽ trong giới khảo cổ. Trong đợt khảo sát, các nhà khoa học đã phát hiện 17 mảnh gốm tiền sử, gồm 3 mảnh miệng và 14 mảnh thân, có niên đại thuộc hậu kỳ đá mới – sơ kỳ kim khí, thậm chí tiền Đông Sơn – Đông Sơn, cho thấy hang Đụn từng là nơi cư trú tạm thời của con người thời tiền sử.

Những mảnh gốm này mang hai đặc điểm rõ rệt: một nhóm có màu xám đen, thô, độ nung thấp, dễ bở, thể hiện kỹ thuật còn sơ khai. Nhóm còn lại có màu nâu đỏ pha cát, cho thấy trình độ kỹ thuật cao hơn, có thể là dấu tích của cư dân vùng lưu vực sông Mã – một trong những cái nôi của văn hóa Đông Sơn.

Sự hiện diện của các di vật này là bằng chứng sống cho thấy hang Đụn từng là không gian sinh tồn, trú ẩn và có thể là điểm đóng quân trong các giai đoạn lịch sử khác nhau. Chính vì vậy, nhiều chuyên gia đề xuất đưa hang Đụn vào danh sách các điểm khảo cổ cần được bảo vệ đặc biệt.

Tiềm năng du lịch gắn với bảo tồn – bước chuyển mới cho Hà Trung

Sau phát hiện quan trọng này, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ra lệnh dừng hoàn toàn việc khai thác đá tại núi Đụn, đồng thời giao Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch phối hợp với huyện Hà Trung khẩn trương hoàn thiện thủ tục khoanh vùng bảo vệ. Một hội thảo khoa học quy mô lớn cũng đã được tổ chức để đánh giá giá trị và vị thế của hang Đụn trong không gian văn hóa liên vùng – đặc biệt là liên hệ với di tích quốc gia Lăng miếu Triệu Tường, chỉ cách đó khoảng 300–600m.

Hang Đụn được giới nghiên cứu đánh giá là điểm giao thoa giữa thiên nhiên – lịch sử – khảo cổ, hoàn toàn có thể phát triển thành điểm đến du lịch khám phá, nghiên cứu và giáo dục văn hóa nếu được đầu tư bảo tồn đúng cách. Hệ thống thạch nhũ tự nhiên, địa hình độc đáo, vị trí gần trung tâm di tích quốc gia cùng câu chuyện dân gian đã tạo nên một bức tranh địa văn hóa hoàn chỉnh và giàu tiềm năng.

Việc đưa hang Đụn vào quy hoạch du lịch sinh thái – khảo cổ sẽ không chỉ bảo tồn giá trị quá khứ, mà còn tạo sinh kế cho cộng đồng địa phương thông qua các hoạt động như hướng dẫn viên, dịch vụ homestay, trải nghiệm hang động, gốm cổ và lịch sử địa phương. Đây cũng là minh chứng rõ ràng cho sự thành công khi lấy di sản làm nền tảng cho phát triển bền vững.

Hang Đụn, với vẻ đẹp ẩn sâu trong núi đá và những tầng lớp di chỉ cổ xưa, không chỉ là di sản địa phương mà còn là thông điệp thức tỉnh – rằng ở những vùng đất tưởng chừng trầm lặng, vẫn luôn tồn tại những di sản quý giá chờ được đánh thức, bảo vệ và phát huy.