6 loại sàn giao dịch hàng hóa được đề xuất tại trung tâm tài chính quốc tế

Mô hình 6 loại sàn giao dịch hàng hóa trong TTTC

Dự thảo Nghị định xác định TTTC tại Việt Nam sẽ trở thành nơi tập trung đa dạng sàn và nền tảng giao dịch, bao phủ từ thị trường hàng hóa truyền thống đến các sản phẩm tài chính – thương mại mới nổi.

Thứ nhất là sàn giao dịch hàng hóa và phái sinh hàng hóa, đóng vai trò hạt nhân, tổ chức giao dịch các mặt hàng vật chất như kim loại, năng lượng, nông sản cùng hợp đồng phái sinh dựa trên giá trị hàng hóa cơ sở. Thành viên tham gia phải ký quỹ trước, chấp hành cơ chế quản lý vị thế và bổ sung ký quỹ khi giá biến động. Sản phẩm mới niêm yết phải qua thẩm định, phê duyệt và đáp ứng tiêu chuẩn minh bạch do Cơ quan điều hành TTTC quốc tế ban hành.

Thứ hai là sàn giao dịch tín chỉ các-bon, phục vụ giao dịch tín chỉ giảm phát thải theo chuẩn quốc tế. Các giao dịch phải đáp ứng cơ chế đo lường – báo cáo – thẩm tra (MRV) minh bạch, có chứng nhận hợp lệ, lưu trữ và công bố thông tin đúng quy định, đồng thời phòng chống gian lận thương mại carbon.

Thứ ba là sàn giao dịch sản phẩm văn hóa, nghệ thuật, chỉ niêm yết sản phẩm có hồ sơ pháp lý chứng minh nguồn gốc. Tất cả giao dịch phải kiểm tra đối chiếu với cơ sở dữ liệu quản lý văn hóa trong nước và quốc tế, ngăn ngừa giao dịch tài sản tranh chấp hoặc bị truy nã. Giao dịch xuyên biên giới cần khai báo, lưu hồ sơ và tuân thủ luật di sản văn hóa, xuất nhập khẩu.

Thứ tư là sàn giao dịch kim loại quý hiếm, áp dụng quy trình xác minh nguồn gốc, xuất xứ; các giao dịch giá trị lớn phải đăng ký với cơ quan chuyên ngành. Sàn cần thiết lập biện pháp chống rửa tiền, buôn lậu và gian lận; lưu ký và thanh toán qua tổ chức tài chính – ngân hàng đạt chuẩn an toàn.

Thứ năm là sàn giao dịch sản phẩm tài chính xanh, chỉ chấp nhận sản phẩm đáp ứng tiêu chí môi trường do Bộ Tài chính và Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định. Các sản phẩm phải có báo cáo kiểm toán độc lập về “tính xanh” và quy trình sử dụng vốn; sản phẩm không đạt tiêu chí sẽ bị tạm dừng giao dịch hoặc hủy niêm yết.

Cuối cùng là sàn giao dịch chuyên biệt và nền tảng giao dịch số mới, dành cho mô hình sáng tạo như token hóa hàng hóa hay nền tảng phi tập trung. Các sàn này phải trải qua thử nghiệm sandbox, đạt chuẩn bảo mật dữ liệu, an toàn hệ thống trước khi chính thức vận hành, đồng thời công khai tiêu chí bảo mật, quy trình xử lý sự cố và cam kết trách nhiệm pháp lý.

Tất cả các sàn đều áp dụng nguyên tắc quản lý của Tổ chức quốc tế các Ủy ban Chứng khoán (IOSCO), đảm bảo minh bạch, phòng chống thao túng, bảo vệ nhà đầu tư và cho phép liên thông với sở giao dịch hàng hóa ở nước ngoài.

Cơ chế hải quan, phân phối và ưu đãi trong TTTC

Dự thảo cũng đưa ra chế độ hải quan đặc biệt cho hàng hóa xuất nhập khẩu trong TTTC. Thời gian thông quan tối đa là 8 giờ, ưu tiên ứng dụng AI và blockchain trong khai báo, miễn kiểm tra chuyên ngành trừ trường hợp đặc biệt.

Hoạt động xuất nhập khẩu tại chỗ giữa doanh nghiệp trong và ngoài TTTC được đơn giản hóa thủ tục. Doanh nghiệp được quyền bán buôn, bán lẻ, làm đại lý, nhượng quyền mà không hạn chế ngành nghề, tỷ lệ vốn nước ngoài hay phải thẩm tra nhu cầu kinh tế. Các dịch vụ hỗ trợ phân phối như logistics, thanh toán điện tử, tư vấn pháp lý được hưởng ưu đãi thuế và phí.

Trong TTTC, hàng hóa chỉ bị kiểm tra thực tế khi có dấu hiệu vi phạm hoặc cảnh báo rủi ro; miễn kiểm tra chuyên ngành ngoại trừ các trường hợp liên quan đến an toàn, môi trường, sức khỏe cộng đồng và an ninh quốc gia. Các kho ngoại quan và kho gom hàng lẻ (CFS) được phép hoạt động linh hoạt về chủng loại, lưu giữ, phục vụ nhu cầu tái chế, phân loại và trung chuyển quốc tế.