6 dấu hiệu giúp sớm phát hiện đột quỵ ở người trẻ tuổi, ai cũng cần biết

"Bệnh của tuổi già" đang trẻ hóa nhanh chóng

Từng được xem là căn bệnh đặc trưng của người cao tuổi nhưng vài năm trở lại đây, đột quỵ đang "trẻ hóa" đáng báo động. Tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, số ca người dưới 45 tuổi nhập viện vì đột quỵ ngày càng gia tăng. Không ít trường hợp chỉ mới ngoài 20, đang trong độ tuổi học tập hoặc lao động sung sức, bỗng ngã quỵ giữa văn phòng, quán cà phê hay thậm chí khi đang tập thể dục.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đột quỵ hiện là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại châu Á, vượt qua cả ung thư và tim mạch. Nếu trước đây 80% bệnh nhân trên 60 tuổi, thì nay nhóm 30–45 tuổi chiếm tới gần 20% tổng ca mắc mới.

Tiến sĩ Shiva Kumar R, Trưởng khoa Thần kinh Bệnh viện Manipal (Ấn Độ), cảnh báo: "Chúng tôi tiếp nhận ngày càng nhiều người trẻ tuổi bị đột quỵ. Lối sống thiếu khoa học, căng thẳng kéo dài và thức khuya triền miên đang âm thầm tàn phá hệ mạch máu não mà không ai nhận ra."

Từ nguyên nhân "truyền thống" đến yếu tố "hiện đại"

Nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ không chỉ nằm ở các yếu tố kinh điển như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu hoặc béo phì, mà còn đến từ áp lực công việc, stress, thiếu ngủ, lạm dụng chất kích thích và ô nhiễm không khí.

Nhiều người trẻ ngày nay làm việc 10–12 tiếng mỗi ngày, thường xuyên đối mặt với deadline, bỏ bữa, uống nhiều cà phê, rượu bia và ngủ chưa tới 5 tiếng mỗi đêm. Tình trạng ngưng thở khi ngủ, đau nửa đầu mạn tính hay mất cân bằng nội tiết do căng thẳng kéo dài cũng là yếu tố nguy cơ tiềm ẩn.

Điều đáng lo hơn là tâm lý chủ quan: "Mình còn trẻ, sao bị đột quỵ được?". Chính sự chủ quan ấy khiến nhiều người bỏ qua dấu hiệu sớm, dẫn tới nhập viện muộn và bỏ lỡ "giờ vàng" cứu não là khoảng thời gian 3–4,5 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng.

6 dấu hiệu cảnh báo sớm, đừng bao giờ xem nhẹ

Không ít người trẻ từng có triệu chứng rõ ràng nhưng lại nhầm với stress hoặc mệt mỏi tạm thời, đến khi ngã quỵ mới nhận ra đã quá muộn. Theo các bác sĩ thần kinh, chỉ cần xuất hiện một trong các biểu hiện sau, bạn cần đến bệnh viện ngay:

Tê yếu nửa người hoặc xệ mặt một bên: Đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Khi cười, một bên miệng bị lệch hoặc rũ xuống.

Nói khó, nói lắp, không hiểu người khác nói gì: Lời nói đột nhiên rời rạc, khó phát âm, dù đầu óc vẫn tỉnh táo.

Thị lực giảm đột ngột: Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất tầm nhìn một bên.

Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân, khác hẳn đau đầu thông thường.

Chóng mặt, mất thăng bằng, đi loạng choạng, có thể kèm buồn nôn.

Cảm giác mệt mỏi, yếu liệt tay chân thoáng qua rồi biến mất, nhưng thực tế đó có thể là "cơn thiếu máu não thoáng qua" là dấu hiệu tiền đột quỵ.

Bác sĩ Shiva Kumar nhấn mạnh: "Ngay cả khi triệu chứng chỉ thoáng qua trong vài phút, bạn tuyệt đối không được xem nhẹ. Mỗi giây trôi qua là hàng triệu tế bào não có thể bị chết đi."

Để dễ nhớ, giới chuyên môn khuyến nghị cộng đồng thuộc lòng quy tắc BEFAST:

B (Balance): Mất thăng bằng đột ngột.

E (Eyes): Mờ hoặc mất thị lực bất ngờ.

F (Face): Mặt xệ, miệng méo.

A (Arms): Tay chân yếu, không nhấc được.

S (Speech): Nói khó, nói lắp.

T (Time): Ghi nhớ thời điểm khởi phát và gọi cấp cứu ngay lập tức.

Chỉ cần nhận biết sớm và đưa bệnh nhân đến bệnh viện trong "giờ vàng", tỷ lệ hồi phục hoàn toàn có thể đạt 70–80%.

Phòng bệnh từ lối sống, đầu tư cho sức khỏe tương lai

Tin vui là đột quỵ hoàn toàn có thể phòng tránh nếu người trẻ duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ. Các chuyên gia thần kinh khuyến nghị: Ăn uống cân bằng, hạn chế đồ chiên rán, thực phẩm nhiều muối và đường; Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày như đi bộ nhanh, đạp xe, yoga hoặc bơi lội đều giúp tăng lưu thông máu não; Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya kéo dài; Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá là hai yếu tố làm tổn thương mạch máu nhanh nhất; Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu định kỳ, đặc biệt nếu gia đình có tiền sử đột quỵ.

Đối với người làm việc trong môi trường áp lực, hãy học cách quản lý stress bằng thiền, nghe nhạc, dành thời gian cho bản thân. "Đột quỵ không chỉ cướp đi sức khỏe mà còn để lại gánh nặng tâm lý, kinh tế cho gia đình. Phòng bệnh bằng lối sống kỷ luật là khoản đầu tư thông minh nhất cho tương lai" bác sĩ Kumar khẳng định.