5 tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư có thể thu phí từ cuối 2025

Đủ điều kiện pháp lý để triển khai thu phí

Việc thu phí trên các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư đang tiến thêm một bước đáng kể với việc Bộ Xây dựng phê duyệt Đề án Khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ cho 5 tuyến cao tốc thuộc Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020. Nếu các điều kiện kỹ thuật được hoàn tất đúng tiến độ, việc thu phí cao tốc sẽ bắt đầu từ cuối tháng 12/2025.

Cuối tháng 4/2025, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã ký Quyết định số 496/QĐ-BXD, chính thức phê duyệt đề án khai thác 5 tuyến cao tốc: Mai Sơn – Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 – Nghi Sơn, Nghi Sơn – Diễn Châu, Vĩnh Hảo – Phan Thiết và Phan Thiết – Dầu Giây. Đây là các dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác trong giai đoạn 2022 – 2023 bằng nguồn vốn đầu tư công.

Trước đó, Nghị định số 130/2024/NĐ-CP được Chính phủ ban hành ngày 10/10/2024 đã quy định cụ thể về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc, mở đường pháp lý để triển khai công tác thu phí đối với các tuyến do Nhà nước làm chủ đầu tư.

Theo quy định, Cục Đường bộ Việt Nam – đơn vị được giao quản lý tài sản sẽ trực tiếp tổ chức khai thác và thu phí, thay vì chuyển nhượng quyền thu phí cho doanh nghiệp tư nhân. Mô hình này được đánh giá là tối ưu trong điều kiện hiện tại, không phát sinh thêm bộ máy và đảm bảo dòng thu ổn định về ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, phương thức này không tạo ra dòng tiền lớn ngay lập tức như phương án nhượng quyền. Thay vào đó, ngân sách sẽ được bổ sung dần qua nguồn thu hàng năm từ phí sử dụng đường bộ.

Minh bạch hóa công nghệ thu phí

Để triển khai thu phí, Cục Đường bộ Việt Nam cần hoàn thành các điều kiện kỹ thuật như: lắp đặt trạm thu phí, trang bị thiết bị công nghệ thu phí không dừng (ETC), xây dựng các công trình dịch vụ công tại trạm dừng nghỉ và hệ thống điều hành giao thông thông minh (ITS).

Hiện Bộ Xây dựng đang chỉ đạo đẩy nhanh đầu tư hệ thống kiểm soát ITS và hệ thống cơ sở dữ liệu thanh toán điện tử vào các dự án thành phần, trong đó có đoạn Vân Phong – Nha Trang. Tất cả các hạng mục quan trọng dự kiến hoàn thành trước ngày 31/12/2025, đảm bảo điều kiện để tiến hành thu phí.

Bên cạnh đó, việc tổ chức thu phí sẽ được thực hiện thông qua đấu thầu rộng rãi qua mạng, đảm bảo cạnh tranh, minh bạch và tiết kiệm chi phí. Các thiết bị giám sát, giá long môn, hạ tầng phân đoạn tuyến cũng sẽ được bổ sung để hỗ trợ thu phí liên tuyến, đảm bảo hoạt động thống nhất và hiệu quả.

Toàn cảnh hệ thống thu phí cao tốc hiện nay

Sau gần 20 năm phát triển, Việt Nam đã có 35 tuyến đường cao tốc với tổng chiều dài hơn 2.064 km, trong đó khoảng 1.883 km đạt tiêu chuẩn kỹ thuật đường cao tốc. Tính đến cuối năm 2024, đã có 13 tuyến đường cao tốc triển khai thu phí, với mức bình quân 1.713 đồng/km đối với xe tiêu chuẩn (PCU).

Nguồn thu này chủ yếu dùng cho công tác quản lý, vận hành và hoàn vốn đầu tư đối với các dự án theo hình thức BOT. Tuy nhiên, với các tuyến do Nhà nước đầu tư bằng ngân sách, việc thu phí sẽ giúp tạo nguồn duy trì hệ thống hạ tầng, hỗ trợ cân đối ngân sách và góp phần hình thành quỹ bảo trì đường bộ.

Việc chính thức triển khai thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư cũng cho thấy xu hướng sử dụng hiệu quả tài sản công trong lĩnh vực hạ tầng giao thông, đồng thời tăng tính chủ động cho các cơ quan quản lý trong điều tiết và phát triển hệ thống giao thông hiện đại.