Cẩm nang bảo hiểm: Đừng ký hợp đồng nếu chưa hiểu rõ nguyên tắc bồi thường bảo hiểm

Trong mọi hợp đồng bảo hiểm, quyền lợi của người tham gia không chỉ phụ thuộc vào số tiền bảo hiểm hay thời hạn hợp đồng, mà còn gắn chặt với một yếu tố nền tảng: nguyên tắc bồi thường. Hiểu rõ nguyên tắc này không chỉ giúp người mua bảo hiểm bảo vệ được quyền lợi của mình khi rủi ro xảy ra, mà còn là căn cứ để tránh các tranh chấp không đáng có với doanh nghiệp bảo hiểm.

Trong lĩnh vực bảo hiểm tài sản và trách nhiệm dân sự, nguyên tắc bồi thường đóng vai trò như một “kim chỉ nam” điều chỉnh quyền và nghĩa vụ giữa hai bên: người được bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Khác với bảo hiểm nhân thọ, nơi quyền lợi được chi trả theo nguyên tắc khoán, bảo hiểm phi nhân thọ buộc phải dựa vào mức độ thiệt hại thực tế và giá trị tài sản tại thời điểm xảy ra sự kiện bảo hiểm.

Nguyên tắc bồi thường trong bảo hiểm tài sản đảm bảo người tham gia không bị thiệt hại

Trong các hợp đồng bảo hiểm tài sản như xe cơ giới, nhà ở hay hàng hóa, nguyên tắc bồi thường là cơ sở để xác định trách nhiệm của công ty bảo hiểm khi người mua gặp tổn thất. Theo quy định tại Điều 46 và 47 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm, khoản tiền mà doanh nghiệp chi trả cho người được bảo hiểm sẽ không vượt quá số tiền bảo hiểm đã ghi trong hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Giá trị bồi thường được tính theo giá trị thị trường hiện hành của tài sản tại nơi xảy ra tổn thất và mức độ thiệt hại thực tế. Đây là cơ sở quan trọng giúp bảo vệ lợi ích cho cả hai bên, đồng thời loại trừ các hành vi trục lợi bảo hiểm. Việc bồi thường được thực hiện theo một trong ba hình thức: sửa chữa tài sản, thay thế bằng tài sản tương đương hoặc chi trả tiền mặt. Trong trường hợp hai bên không thống nhất được hình thức, bồi thường bằng tiền mặt sẽ được áp dụng.

Lấy ví dụ với bảo hiểm xe ô tô, nếu chiếc xe bị tai nạn và hư hỏng nặng do lỗi của bên thứ ba, công ty bảo hiểm sẽ tiến hành sửa chữa hoặc chi trả toàn bộ chi phí hợp lý theo giá trị thực tế. Người mua không cần phải “tự gánh” khoản tổn thất này nếu đã đóng đủ phí và tuân thủ các điều khoản hợp đồng. Điều quan trọng là hồ sơ yêu cầu bồi thường phải đầy đủ và minh bạch, tránh để công ty bảo hiểm có cớ từ chối chi trả.

Bảo hiểm trách nhiệm dân sự chi trả khi có yêu cầu bồi thường từ bên thứ ba

Trong trường hợp bảo hiểm trách nhiệm dân sự, ví dụ như bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự ô tô, xe máy, nguyên tắc bồi thường cũng được quy định rất rõ tại các điều 53, 55 và 57 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm. Khi người được bảo hiểm vô tình gây ra thiệt hại cho bên thứ ba trong thời hạn hợp đồng còn hiệu lực, công ty bảo hiểm sẽ đại diện để chi trả khoản bồi thường theo đúng quy định pháp luật.

Tổng số tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm chi trả không vượt quá mức trách nhiệm ghi rõ trong hợp đồng. Hình thức chi trả phổ biến nhất trong các hợp đồng trách nhiệm dân sự là bồi thường bằng tiền mặt, chuyển trực tiếp cho người bị thiệt hại hoặc cho người được bảo hiểm nếu họ đã thực hiện chi trả thay.

Trường hợp phổ biến là khi người lái xe gây tai nạn, dẫn đến thiệt hại về tài sản hoặc sức khỏe cho người khác. Nếu người đó đã mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự, công ty bảo hiểm sẽ thay mặt họ thanh toán chi phí, giúp họ tránh được áp lực tài chính lớn. Điều này không chỉ bảo vệ người được bảo hiểm, mà còn là công cụ quan trọng để đảm bảo trật tự và trách nhiệm trong xã hội hiện đại.

Bảo hiểm nhân thọ áp dụng nguyên tắc khoán thay vì bồi thường thiệt hại

Khác với bảo hiểm tài sản hay trách nhiệm dân sự, bảo hiểm nhân thọ không áp dụng nguyên tắc bồi thường, bởi tính mạng con người không thể định giá hoặc quy đổi thành giá trị tài sản. Trong trường hợp xảy ra rủi ro như tử vong, thương tật toàn bộ vĩnh viễn, hoặc mắc bệnh hiểm nghèo theo điều khoản hợp đồng, công ty bảo hiểm sẽ chi trả toàn bộ số tiền bảo hiểm đã cam kết, bất kể tổn thất thực tế là bao nhiêu.

Chi trả trong bảo hiểm nhân thọ được thực hiện theo nguyên tắc khoán, nghĩa là công ty bảo hiểm thanh toán số tiền cố định đã được ghi rõ trong hợp đồng, không tính toán dựa trên tổn thất thực tế. Điều này giúp người thụ hưởng chủ động hơn trong việc sử dụng khoản tiền chi trả: có thể dùng để trang trải viện phí, nuôi con ăn học, trả nợ hoặc tái đầu tư cho tương lai.

Hơn nữa, nếu người tham gia sở hữu nhiều hợp đồng nhân thọ ở nhiều công ty khác nhau, thì khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, họ có quyền nhận đủ quyền lợi từ từng hợp đồng. Không có giới hạn tổng quyền lợi, không khấu trừ giữa các bên, điều này giúp người tham gia chủ động thiết kế mức bảo vệ phù hợp với nhu cầu và năng lực tài chính cá nhân.

Nguyễn Đăng