Báo Thanh Niên - khởi nguồn dòng chảy báo chí cách mạng Việt Nam: Ngòi bút viết nên thời đại
Ra đời ngày 21/6/1925 tại Quảng Châu, báo Thanh Niên trở thành nền móng đầu tiên cho báo chí cách mạng Việt Nam dưới sự dẫn dắt của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc.
Sứ mệnh lịch sử của báo Thanh Niên: Khai sáng, dẫn lối và tổ chức cách mạng
Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), dưới sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, tờ báo Thanh Niên ra đời – đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử báo chí Việt Nam. Không chỉ là tờ báo đầu tiên của cách mạng, Thanh Niên còn là công cụ tuyên truyền lý tưởng cộng sản, cổ vũ tinh thần yêu nước, tổ chức lực lượng và vạch hướng đi cho công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.
Trong thời kỳ đầu tiên (1925–1927), với 88 số báo được in bằng tay trên giấy sáp, Thanh Niên là “ngòi bút sắc bén” lan tỏa chủ nghĩa yêu nước và tư tưởng cách mạng vô sản về trong nước qua những con tàu, đường dây liên lạc bí mật. Nguyễn Ái Quốc trực tiếp biên tập, viết bài, đào tạo đội ngũ và tổ chức xuất bản báo – một hình thức hoạt động hoàn toàn mới mẻ thời ấy.
Các bài viết trong Thanh Niên không chỉ phản ánh tình hình chính trị – xã hội đương thời mà còn vạch rõ mâu thuẫn giai cấp, lên án chủ nghĩa đế quốc Pháp, và từng bước đưa độc giả đến với tư tưởng Mác-Lênin. Bài viết thường sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi, khơi gợi lòng căm thù thực dân và cổ vũ tinh thần đấu tranh. Những câu như “Phá lồng mà ra”, “Tỉnh dậy, đập vỡ cái lồng nhốt người mình” vừa hình tượng, vừa dễ truyền cảm hứng.
Tháng 4/1927, Nguyễn Ái Quốc rút vào hoạt động bí mật. Báo Thanh Niên bước vào thời kỳ thứ hai với sự lãnh đạo của Tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, vẫn giữ nguyên tinh thần và phương thức truyền bá lý tưởng cách mạng. Dù đối mặt nhiều khó khăn về tài chính, in ấn, lưu thông và cả sự đàn áp của mật thám Pháp, báo vẫn được duy trì đều đặn đến cuối năm 1929 với khoảng 200 số.
Nội dung giàu tính lý luận, tư tưởng và hành động cách mạng
Báo Thanh Niên không đơn thuần là cơ quan tuyên truyền, mà thực sự là “trường học cách mạng” cho hàng vạn thanh niên, trí thức và quần chúng Việt Nam thời kỳ ấy. Nội dung báo phong phú, phản ánh toàn diện thực trạng xã hội và định hướng tư tưởng đấu tranh như:
Phê phán đế quốc và chủ nghĩa thực dân: Những bài viết như “Cấm đi ra ngoài”, hay tranh biếm họa tố cáo thực dân cướp bóc, hút máu nhân dân được đăng tải thường xuyên nhằm đánh thức tinh thần dân tộc bị ru ngủ.
Phản bác con đường cải lương: Thanh Niên kiên quyết chỉ rõ con đường giành độc lập phải là bạo lực cách mạng, không thể “cầu xin”, “thoả hiệp” với kẻ thù.
Khẳng định vai trò công nông: Nhấn mạnh công nông là lực lượng triệt để cách mạng, bài viết kêu gọi quần chúng đứng lên, không ỷ lại vào “người tài giỏi” mà cần toàn dân đoàn kết làm cách mạng.
Cổ vũ tinh thần hy sinh và phương pháp tổ chức: Người làm cách mạng phải đặt lợi ích dân tộc lên trên bản thân, hy sinh mọi thứ, hành động theo kế hoạch, không cảm tính. Các bài viết nhấn mạnh vai trò của rèn luyện lý tưởng và tính tổ chức, tính bí mật.
Đặc biệt, báo không ngần ngại đề cập đến yêu cầu phải có Đảng Cộng sản dẫn dắt cách mạng. Trong các số từ 60–61 trở đi, báo viết rõ ràng về Đảng Cộng sản là lực lượng duy nhất kiên quyết giải phóng dân tộc. Đảng viên phải hội đủ phẩm chất như khiêm tốn, trung thực, hy sinh, và luôn đặt cách mạng lên trên hết.
Thanh Niên cũng dành nhiều trang báo để đăng tải tiểu sử danh nhân cách mạng thế giới như Lênin, Clara Zetkin, Phan Bội Châu, Găngđi… qua đó khơi gợi lòng tự hào dân tộc và khẳng định Việt Nam đi theo con đường cách mạng Nga.
Từ “Thanh Niên” đến nền báo chí cách mạng Việt Nam
Báo Thanh Niên là nền móng đầu tiên, là tờ báo chính trị chuyên nghiệp theo định hướng Mác–Lênin của dân tộc Việt Nam. Dưới ngòi bút và chiến lược tuyên truyền của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, báo vừa là phương tiện giáo dục, vừa là công cụ tổ chức và huy động quần chúng.
Đến năm 1985, Ban Bí thư Trung ương Đảng quyết định lấy ngày ra số đầu tiên của báo Thanh Niên (21/6/1925) làm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam – để ghi nhớ, tôn vinh sự kiện lịch sử mở đầu cho dòng báo chí vô sản mang bản sắc Việt.
Dù được in trong điều kiện sơ sài, phân phối bí mật, nhưng sức lan tỏa của Thanh Niên đã tạo nên hiệu ứng sâu rộng. Từ một tờ báo nhỏ ở Quảng Châu, Thanh Niên trở thành ngọn đuốc soi đường cho công cuộc hình thành các tổ chức cộng sản, đưa đến sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam đầu năm 1930.
Gần một thế kỷ trôi qua, di sản của báo Thanh Niên vẫn nguyên giá trị, không chỉ là niềm tự hào của nền báo chí cách mạng, mà còn là minh chứng cho sự khởi đầu vĩ đại của một dân tộc khát vọng độc lập, tự do, chân lý.