Nông dân Thái Nguyên trồng giống cây từ Đài Loan cho lợi nhuận vài trăm triệu/ha
Mô hình này mang lại lợi nhuận cao nhưng yêu cầu kỹ thuật và chuỗi tiêu thụ khắt khe, nông dân cần chuẩn bị kỹ trước khi chuyển đổi đại trà.
Hiệu quả kinh tế từ mô hình trồng măng và những yêu cầu kỹ thuật khắt khe
Vài năm trở lại đây, nhiều nông dân tại Thái Nguyên đã chuyển đổi sang trồng măng Lục Trúc (tre Đài Loan) nhờ lợi nhuận cao, mỗi ha có thể mang lại vài trăm triệu đồng mỗi năm. Tuy vậy, đằng sau mức thu nhập ấn tượng là những yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt cùng thách thức về đầu ra khiến nhiều hộ nông dân phải cân nhắc kỹ trước khi mở rộng diện tích.
Mô hình trồng măng của anh Lâm Xuân Quang ở xã Nam Hòa được xem là một trong những trường hợp thành công của tỉnh. Năm 2015, sau một chuyến đi Đài Loan và thấy sản phẩm măng Lục Trúc được đóng gói bán trong siêu thị, anh Quang mang gần 300 cây giống về thử nghiệm nhưng thất bại hoàn toàn. Không bỏ cuộc, anh sang Đài Loan học kỹ thuật trồng măng trong ba tháng, sau đó đưa về 100 cây giống khác và bắt đầu thành công.
Từ kết quả bước đầu, anh mở rộng diện tích, mua gần 2 ha đất trồng măng vào năm 2017 và đến tháng 3/2022 thành lập Hợp tác xã (HTX) Nông sản Vạn Lộc với 12 thành viên. HTX trồng măng theo hướng hữu cơ, đạt chứng nhận VietGAP và liên kết với nông hộ tại 18 tỉnh, thành để bao tiêu sản phẩm dựa trên nền tảng kiểm soát quy trình sản xuất.
Theo thống kê của HTX, một ha măng Lục Trúc từ năm thứ ba trở đi có thể cho sản lượng 15–17 tấn măng tươi/năm, giá bán tại vườn khoảng 25.000 đồng/kg. Bên cạnh đó, HTX còn cung cấp 10.000–15.000 cây giống mỗi năm, giá 120.000 đồng/cây. Sản phẩm măng của HTX từng được vinh danh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của tỉnh vào năm 2022.
Sức hấp dẫn từ lợi nhuận khiến nhiều nông hộ muốn chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Tuy vậy, yêu cầu kỹ thuật không đơn giản. Cây giống phải đạt chuẩn, đất cần xử lý pH, phối trộn phân bón theo tỷ lệ phù hợp và tưới nước hằng ngày để duy trì sinh trưởng. Khâu thu hoạch và chế biến cũng đòi hỏi tiêu chuẩn cao: măng phải được xử lý ngay sau khi đào lên và bảo quản trong kho lạnh để đáp ứng thị trường siêu thị và nhà hàng.
Nếu chỉ bán tươi trong chợ truyền thống, măng Lục Trúc rất khó cạnh tranh với các loại măng bản địa. Măng khô giúp kéo dài thời gian bảo quản nhưng chất lượng và giá bán chưa thực sự tạo lợi thế cạnh tranh. Vì vậy, chuỗi logistics – kho lạnh – bao tiêu sản phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo đầu ra ổn định.
Bài toán thị trường và lưu ý cho nông dân trước khi chuyển đổi cây trồng
Dù mang lại giá trị kinh tế, trồng măng Lục Trúc đòi hỏi đầu tư ban đầu lớn, kỹ thuật vườn ươm chặt chẽ và phải gắn với thị trường tiêu thụ rõ ràng. Trồng đại trà theo phong trào rất dễ dẫn đến cung vượt cầu hoặc ùn ứ sản phẩm do không đảm bảo tiêu chuẩn chế biến. Khi đó, nông dân không chỉ khó thu hồi vốn mà còn có thể phá vỡ quy hoạch sử dụng đất, ảnh hưởng đến thổ nhưỡng các vùng sản xuất truyền thống.
Bài học từ mô hình của anh Lâm Xuân Quang cho thấy, măng Lục Trúc có thể mang lại hiệu quả cao khi được đầu tư bài bản, tuân thủ kỹ thuật, có liên kết bao tiêu và được sản xuất theo chuẩn hữu cơ, VietGAP. Ngược lại, những mô hình tự phát hoặc thiếu chuẩn bị rất dễ đối mặt rủi ro lớn.
Với những nông dân đang cân nhắc chuyển đổi, hướng đi an toàn là bắt đầu với quy mô nhỏ để làm quen quy trình kỹ thuật, sau đó liên kết với các HTX hoặc doanh nghiệp chế biến để đảm bảo đầu ra ổn định. Khi đã nắm chắc kỹ thuật và có hợp đồng tiêu thụ bền vững, việc mở rộng diện tích sẽ hợp lý và giảm thiểu rủi ro.
Trong bối cảnh nhiều địa phương đang tìm hướng chuyển đổi cây trồng, măng Lục Trúc có thể là cơ hội làm giàu nhưng không phải giải pháp phù hợp cho mọi hộ. Sự bền vững của mô hình phụ thuộc vào quy trình sản xuất chuẩn hóa, liên kết chuỗi và khả năng duy trì chất lượng sản phẩm ở thị trường trung và cao cấp.