Khám phá thành phố đá cổ giữa sa mạc Trung Đông, di sản từng biến mất hàng thế kỷ

Kỳ quan giữa sa mạc và dấu ấn của người Nabatean

Ẩn mình giữa vùng sa mạc khô cằn miền nam Jordan, Petra – còn được gọi là “thành phố hồng” (Rose City) là một trong những di sản khảo cổ vĩ đại nhất thế giới. Toàn bộ công trình được đục trực tiếp vào vách núi sa thạch đỏ, tạo nên khung cảnh vừa hùng vĩ vừa huyền ảo, nơi con người cổ đại đã biến đá và cát thành nghệ thuật bất tử.

Petra được người Nabatean, một tộc người Ả Rập du mục, xây dựng từ thế kỷ IV trước Công nguyên. Nằm giữa giao lộ thương mại nối Ả Rập, Ai Cập, Syria và Địa Trung Hải, Petra từng là trung tâm thương mại phồn vinh, nơi hương liệu, tơ lụa, vàng và đá quý được trao đổi tấp nập.

Người Nabatean không chỉ khéo buôn bán mà còn là những kỹ sư bậc thầy. Họ thiết lập hệ thống dẫn nước và bể chứa tinh vi, đảm bảo nguồn nước quanh năm cho hàng chục nghìn cư dân giữa sa mạc khô hạn. Những công trình ở Petra là sự giao thoa giữa các nền văn hóa: cột Corinthian kiểu Hy Lạp, mái vòm La Mã và những đường chạm khắc mang hơi hướng phương Đông – tất cả hòa quyện trên nền đá sa thạch đỏ rực.

Biểu tượng nổi tiếng nhất của Petra là El-Khazneh (Kho báu) – ngôi đền đồ sộ cao gần 40 mét được tạc thẳng vào vách đá dựng đứng. Khi ánh nắng chiếu vào mặt tiền hồng cam của ngôi đền qua hẻm đá hẹp Siq, cả không gian rực sáng như một bức tranh sống động. Phía sau đó là cả một thành phố cổ ẩn giấu: hàng trăm lăng mộ, nhà hát lớn chứa 3.000 chỗ, những con đường lát đá và di tích từng in dấu chân của thương nhân cổ đại.

Sau khi bị người La Mã chinh phục năm 106 sau Công nguyên, Petra dần mất vai trò thương mại khi các tuyến buôn bán chuyển hướng ra biển. Đến thế kỷ XIII, thành phố gần như biến mất khỏi bản đồ, chỉ còn người Bedouin – dân du mục bản địa biết đến. Mãi đến năm 1812, nhà thám hiểm người Thụy Sĩ Johann Ludwig Burckhardt cải trang thành người Ả Rập, vượt sa mạc và tái phát hiện Petra, đưa di sản bị lãng quên này trở lại ánh sáng thế giới hiện đại.

Giữa du lịch, bảo tồn và khát vọng trường tồn của di sản nhân loại

Năm 1985, UNESCO chính thức công nhận Petra là Di sản Văn hóa Thế giới, ca ngợi nơi đây là “một trong những tài sản văn hóa quý giá nhất của nhân loại”. Tuy nhiên, đi kèm danh tiếng là thách thức lớn trong bảo tồn. Những lớp đá sa thạch mềm dễ bị bào mòn bởi gió, mưa và bước chân du khách, trong khi biến đổi khí hậu và lũ quét nhiều lần gây hư hại cho các công trình.

Chính quyền Jordan cùng các tổ chức quốc tế đã triển khai hàng loạt biện pháp bảo tồn hiện đại: hệ thống thoát nước, kiểm soát lượng khách tham quan, giám sát rung chấn, số hóa 3D toàn bộ khu di tích để phục dựng khi cần thiết. Cộng đồng Bedouin – những người từng sống trong hang đá Petra – được hỗ trợ tái định cư, trở thành hướng dẫn viên và người kể chuyện cho du khách, góp phần bảo tồn cả di sản vật thể lẫn ký ức văn hóa.

Ngày nay, Petra không chỉ là biểu tượng quốc gia của Jordan – in hình trên tiền tệ và quốc huy mà còn là biểu tượng toàn cầu của ý chí con người. Năm 2007, nơi đây được bình chọn là một trong bảy kỳ quan thế giới mới, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Dẫu vậy, sức hấp dẫn của Petra không chỉ nằm ở vẻ đẹp kiến trúc, mà còn ở tinh thần bất khuất của con người cổ đại, đã biến vùng đất khắc nghiệt thành một thành phố sống mãi với thời gian.

Đứng giữa hẻm đá Siq dài hơn 1 km, khi ánh sáng xuyên qua khe núi chiếu vào mặt tiền đền El-Khazneh, du khách có thể cảm nhận hơi thở của lịch sử và sự sống của di sản. Petra không chỉ là kỳ quan của Jordan, mà còn là lời nhắc về sức sáng tạo và khả năng thích ứng phi thường của nhân loại – minh chứng rằng, ngay cả trong sa mạc khô cằn, di sản vẫn có thể nở hoa.

Bạch Băng