Đồng Nai và hành trình đưa “thủ phủ rừng” thành trung tâm kinh tế xanh vùng Đông Nam Bộ
Sở hữu diện tích rừng lớn nhất Đông Nam Bộ, Đồng Nai đang dần định hình vị thế mới.
Khai thác kinh tế xanh từ rừng – lợi thế chiến lược của Đồng Nai
Với diện tích hơn 370 ngàn hécta rừng, chiếm khoảng 27% diện tích tự nhiên, Đồng Nai hiện đứng đầu vùng Đông Nam Bộ về quy mô rừng và nằm trong nhóm tỉnh có diện tích rừng lớn nhất cả nước. Đây không chỉ là tài sản thiên nhiên vô giá, giữ vai trò phòng hộ, cân bằng sinh thái cho một vùng kinh tế - công nghiệp năng động bậc nhất cả nước, mà còn là nền tảng để tỉnh phát triển nhiều mô hình kinh tế xanh gắn với bảo tồn.
Một trong những nguồn thu bền vững rõ rệt chính là dịch vụ môi trường rừng. Với vai trò điều tiết nguồn nước, bảo vệ đất, rừng trở thành “người cung cấp dịch vụ” cho các ngành như thủy điện, cấp nước sạch. Theo Quỹ Nông nghiệp và Môi trường Đồng Nai, chỉ riêng năm 2025, nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng đạt khoảng 83 tỷ đồng, là nguồn lực tài chính ổn định để tái đầu tư cho công tác quản lý và phát triển rừng, đồng thời khuyến khích cộng đồng tham gia bảo vệ “lá phổi xanh”.
Xa hơn, Đồng Nai có tiềm năng trở thành địa phương tiên phong trên thị trường tín chỉ carbon. Việt Nam đã xác định lộ trình đến năm 2025 vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon và chính thức hoạt động từ năm 2029. Với diện tích rừng lớn, Đồng Nai có thể cung cấp lượng tín chỉ carbon đáng kể, tham gia vào giao dịch quốc tế. Đây là hướng đi nhiều tiềm năng, bởi quy mô thị trường carbon toàn cầu ước tính đạt 2.400 tỷ USD vào năm 2027 (theo Refinitiv). Nếu tận dụng tốt, Đồng Nai có thể biến rừng thành “tài sản sinh lời”, đồng thời góp phần trực tiếp vào mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Song song với dịch vụ môi trường và thị trường carbon, rừng Đồng Nai cũng là “mỏ vàng xanh” về du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng. Với hệ sinh thái đa dạng, cảnh quan đặc trưng xen lẫn hồ, sông, suối, núi và cả rừng ngập mặn, Đồng Nai được ví như “bảo tàng thiên nhiên ngoài trời” của miền Đông Nam Bộ. Các khu vực như Vườn quốc gia Cát Tiên, Vườn quốc gia Bù Gia Mập, Khu Bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai hiện đã trở thành điểm đến quen thuộc với du khách trong và ngoài nước. Trong tương lai, nếu được quy hoạch và đầu tư bài bản, các sản phẩm du lịch như trekking xuyên rừng, quan sát động vật hoang dã, nghỉ dưỡng sinh thái, kết hợp trải nghiệm văn hóa - lịch sử bản địa… sẽ tạo thành “đặc sản” du lịch Đồng Nai, góp phần tăng trưởng kinh tế địa phương gắn với bảo tồn.
Kiến tạo thương hiệu “Đồng Nai xanh” hướng tới Net Zero 2050
Đồng Nai xác định, để phát triển rừng bền vững, trước hết cần nâng cao chất lượng rừng, đồng thời khai thác hợp lý các giá trị kinh tế đi kèm. Tỉnh đang triển khai Đề án Nâng cao chất lượng rừng đến năm 2030, đặt mục tiêu “kép”: cải thiện trữ lượng, tăng tính đa dạng sinh học, nâng cao khả năng hấp thụ carbon và phát huy chức năng phòng hộ. Cụ thể, đến năm 2030, toàn bộ diện tích rừng tự nhiên, kể cả rừng nghèo, sẽ được phục hồi bằng các biện pháp lâm sinh, kết hợp quản lý, bảo vệ và phòng cháy chữa cháy rừng. Đây được xem là nền móng để Đồng Nai hiện thực hóa mục tiêu dài hạn về Net Zero 2050.
Để đạt mục tiêu này, tỉnh triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: áp dụng kỹ thuật tiên tiến trong làm giàu rừng, chọn giống cây bản địa có khả năng chịu hạn và kháng sâu bệnh, phát triển rừng đa tầng, đa loài nhằm tăng khả năng hấp thụ CO₂. Đồng thời, Đồng Nai khuyến khích xã hội hóa công tác bảo vệ rừng, thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân cùng tham gia. Người dân không chỉ giữ rừng mà còn được hưởng lợi từ dịch vụ môi trường, từ du lịch sinh thái và từ các cơ hội việc làm, nhờ đó hình thành mối gắn kết bền chặt giữa cộng đồng và tài nguyên rừng.
Trong quản lý, tỉnh chú trọng ứng dụng công nghệ như nuôi cấy mô tạo giống cây bản địa, nghiên cứu phát triển lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế cao, mở rộng dịch vụ môi trường rừng gắn với hấp thụ carbon và du lịch sinh thái. Song song đó, Đồng Nai đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư cho rừng – từ ngân sách, xã hội hóa đến ODA và hợp tác công tư – để đảm bảo tính bền vững về tài chính.
Theo ông Phạm Xuân Thịnh, Giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên, khu rừng này không chỉ là nơi bảo tồn nhiều loài động thực vật quý hiếm, mà còn là trung tâm du lịch sinh thái, nghiên cứu khoa học và dịch vụ môi trường.
Giữ vị trí số một Đông Nam Bộ về diện tích rừng cả trước và sau khi sáp nhập, Đồng Nai đang dần kiến tạo thương hiệu “Đồng Nai xanh”. Đây không chỉ là định vị về hình ảnh mà còn là cam kết chiến lược của tỉnh trong lộ trình phát triển kinh tế rừng bền vững, đồng hành cùng mục tiêu quốc gia về giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu và hiện thực hóa tầm nhìn Net Zero 2050.
Đồng Nai hiện có hơn 370.000 ha rừng và đất quy hoạch rừng, gồm gần 180.000 ha rừng tự nhiên, hơn 142.000 ha rừng trồng và phần còn lại là đất chưa có rừng. Tỷ lệ che phủ rừng toàn tỉnh đạt trên 25%. Năm 2024, Nam Cát Tiên trở thành vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam được ghi danh trong Danh lục xanh của IUCN.