Đừng mắc 5 lỗi cơ bản này nếu không muốn thua lỗ nặng trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán không chỉ mang lại cơ hội sinh lời, mà còn là bài kiểm tra khắc nghiệt cho tâm lý mỗi khi bước vào giai đoạn điều chỉnh hoặc giảm sâu. Nhiều nhà đầu tư từng “lãi đậm” trong sóng tăng lại dễ rơi vào trạng thái bị động, thậm chí thua lỗ nặng khi xu hướng đảo chiều. Thực tế cho thấy, sai lầm lớn nhất không nằm ở việc thị trường giảm mà ở cách phản ứng của nhà đầu tư.

Thứ nhất, sai lầm phổ biến nhất trong giai đoạn thị trường lao dốc là bán tháo cổ phiếu trong tâm lý hoảng loạn. Khi những phiên giảm sâu liên tiếp xuất hiện, áp lực sợ hãi khiến nhiều người sẵn sàng cắt lỗ ở mức giá thấp nhất, bỏ qua yếu tố cơ bản của doanh nghiệp.

Trong khi đó, không ít cổ phiếu có nền tảng tốt vẫn hồi phục mạnh sau khi thị trường điều chỉnh. Việc bán tháo chỉ khiến nhà đầu tư mất cơ hội quay lại vòng tăng giá. Vì vậy, thay vì hành động cảm tính cần có kế hoạch giao dịch rõ ràng và chỉ bán ra dựa trên những tín hiệu cụ thể.

Sai lầm thứ hai khá phổ biến là bình quân giá xuống nhưng thiếu chiến lược. Nhiều người kỳ vọng cổ phiếu sẽ nhanh chóng phục hồi nên liên tục mua thêm. Tuy nhiên, nếu không đánh giá đúng nguyên nhân giảm đến từ thị trường chung hay từ nội tại doanh nghiệp thì hành động này chỉ khiến mức lỗ thêm trầm trọng.

Đặc biệt, trong các nhịp giảm mạnh, dòng tiền thường rút khỏi nhóm cổ phiếu yếu kém. Nếu nhà đầu tư “bắt dao rơi” mà không có tiêu chí chọn lọc, tài khoản sẽ chịu áp lực lớn. Bình quân giá chỉ nên thực hiện với cổ phiếu cơ bản tốt, có yếu tố hỗ trợ rõ ràng và khi thị trường cho thấy tín hiệu tạo đáy.

Thứ ba, việc lạm dụng đòn bẩy tài chính (margin) cũng là nguyên nhân khiến nhiều tài khoản “bốc hơi” nhanh chóng. Margin có thể giúp tối ưu hóa lợi nhuận trong giai đoạn thị trường đi lên, nhưng lại trở thành “con dao hai lưỡi” khi xu hướng đảo chiều. Không ít nhà đầu tư vẫn giữ tỷ lệ vay cao ngay cả khi chỉ số đã phát tín hiệu phân phối, dẫn đến tình trạng call margin và giải chấp hàng loạt.

Hệ quả không chỉ khiến tài khoản thua lỗ mà còn tạo thêm áp lực bán lên thị trường chung. Do đó, việc duy trì tỷ lệ margin an toàn và chủ động hạ đòn bẩy ngay khi thị trường có dấu hiệu suy yếu là điều cần thiết để bảo toàn vốn.

Thứ tư, sự thiếu kiên nhẫn cũng khiến nhiều nhà đầu tư thoát hàng sai thời điểm. Thay vì chốt lời hoặc cắt lỗ sớm ở vùng giá cao, họ lại chờ đến khi thị trường rơi sâu mới quyết định bán ra dẫn đến thiệt hại lớn hơn và bỏ lỡ nhịp hồi phục sau đó.

Cần nhớ rằng thị trường thường phản ứng trước thực tế vài bước. Khi nhà đầu tư cá nhân bắt đầu bán tháo vì quá sợ hãi, đó đôi khi lại là lúc dòng tiền lớn quay trở lại. Kiên nhẫn quan sát phản ứng tại các vùng hỗ trợ quan trọng sẽ giúp đưa ra quyết định sáng suốt hơn.

Thứ năm, sai lầm nghiêm trọng nhất chính là thiếu kỷ luật và không học hỏi từ thất bại. Mỗi lần thị trường điều chỉnh là một phép thử cho chiến lược đầu tư, khả năng kiểm soát cảm xúc và quản trị rủi ro.

Nếu không ghi lại bài học, nhà đầu tư sẽ dễ dàng lặp lại lỗi cũ trong các chu kỳ tiếp theo. Việc duy trì thói quen phân tích, viết nhật ký giao dịch và bổ sung kiến thức tài chính sẽ giúp quá trình đầu tư ngày càng bền vững.

Tóm lại, thị trường đi xuống tuy là giai đoạn khó khăn nhưng cũng là cơ hội để nhà đầu tư rèn luyện bản lĩnh và kiểm nghiệm chiến lược. Tránh bán tháo trong hoảng loạn, không bình quân giá theo cảm tính, hạn chế lạm dụng margin, giữ sự kiên nhẫn và kỷ luật là những yếu tố then chốt để trụ vững. Đầu tư chứng khoán không phải cuộc đua ngắn hạn, mà là hành trình dài, nơi sự kiên nhẫn và khả năng kiểm soát hành vi mới là chìa khóa cho thành công bền vững.

Hồng Giang