Bài học quốc tế và ba kịch bản cho VN-Index sau khi thị trường chứng khoán được nâng hạng
Từ kinh nghiệm các thị trường đã nâng hạng, giới phân tích phác thảo ba kịch bản cho VN-Index sau khi Việt Nam chính thức bước vào nhóm thị trường mới nổi.
Kinh nghiệm từ thị trường quốc tế sau khi nâng hạng
Việt Nam đang ở thời điểm quan trọng trên hành trình nâng hạng từ thị trường cận biên lên nhóm mới nổi thứ cấp của FTSE Russell. Sau nhiều năm cải cách, các rào cản định tính quan trọng đã được gỡ bỏ: hệ thống thanh toán – bù trừ hiện đại (DvP) sẵn sàng vận hành nhờ nền tảng KRX, thủ tục mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài được rút ngắn, yêu cầu công bố thông tin bằng tiếng Anh đang dần hoàn thiện. HSBC ước tính Việt Nam đã đáp ứng 7/9 tiêu chí, phần còn lại chủ yếu về cơ chế thanh toán và minh bạch cũng đã có lộ trình rõ ràng để hoàn thiện trong năm 2025.
Từ góc nhìn định lượng, Việt Nam sở hữu thanh khoản và quy mô vốn hóa vượt trội so với nhiều thị trường từng được nâng hạng. Tỷ lệ sở hữu nước ngoài trung bình khoảng 42% và mức nắm giữ thực tế 17% không còn là trở ngại lớn. Với nền tảng này, kỳ vọng được đưa vào danh sách nâng hạng trong kỳ xem xét tháng 10/2025 đang trở nên thực tế hơn bao giờ hết.
Lịch sử cho thấy hầu hết thị trường mới nổi thứ cấp đều bứt phá mạnh sau khi được nâng hạng, dù biến động ngắn hạn khó tránh. Kuwait tăng hơn 30% sau ba năm nhờ cải cách và giá dầu thuận lợi. Saudi Arabia tăng hơn 50% sau ba năm, dù từng chao đảo vì đại dịch. Romania cũng ghi nhận mức tăng 50–60% trong ba năm sau khi được đưa vào rổ FTSE EM.
Tuy nhiên, bài học Pakistan nhấn mạnh tầm quan trọng của cải cách bền vững. Nước này tăng nóng trước nâng hạng nhưng nhanh chóng rơi vào vòng xoáy giảm 20–30% chỉ sau một năm và bị giáng hạng vào năm 2024 do thiếu thanh khoản và chính sách duy trì cải cách. Kinh nghiệm này là lời nhắc cho Việt Nam về việc không chỉ đạt chuẩn “lên hạng” mà còn phải duy trì đà cải cách và bảo đảm khả năng luân chuyển vốn.
Theo nền tảng phân tích thị trường Titanlabs, ba kịch bản được đưa ra cho VN-Index sau khi nâng hạng đều cho thấy triển vọng tích cực trung – dài hạn. Kịch bản cơ sở (được đánh giá xác suất 60%) dự báo chỉ số có thể dao động nhẹ trong 3–6 tháng đầu, sau đó tăng ổn định 10–15% trong năm đầu và đạt mức tăng trung bình 8–10%/năm trong ba năm tiếp theo. Dù lạc quan hay thận trọng, điểm chung là xu hướng dài hạn vẫn đi lên nhờ dòng vốn ngoại và định giá được nâng tầm.
Kịch bản Lạc quan (xác suất ~20%) - “Bứt phá mạnh mẽ”: VN-Index tăng nhanh 10-15% trong 3 tháng đầu, tiếp tục tăng +20% sau 6 tháng và +20-30% sau 1 năm. Sau 3 năm, chỉ số có thể tăng vượt 50%. Điều kiện: kinh tế vĩ mô ổn định, tăng trưởng cao; môi trường đầu tư quốc tế thuận lợi; các cải cách tiếp theo được triển khai.
Kịch bản Cơ sở (xác suất ~60%) - “Tăng trưởng vừa phải, xen kẽ biến động”: Tăng nhẹ 3-5% ban đầu, sau đó có điều chỉnh ngắn hạn. Dao động đi ngang hoặc giảm nhẹ ±5% trong 3 tháng đầu. Khi ETF tái cơ cấu danh mục (sau 6 tháng), thị trường tăng ổn định trở lại, đạt +10-15% sau 1 năm. Sau 3 năm, tăng trung bình 8-10%/năm, khoảng +25-30%. Kịch bản này phản ánh xu hướng tích cực trung hạn, nhưng không quá “nóng” vì đã phản ánh tin tốt trước đó.
Kịch bản Thận trọng (xác suất ~20%) - “Biến động mạnh, tăng trưởng chậm”: Thị trường toàn cầu gặp rủi ro, làm lu mờ tác động tích cực. VN-Index có thể giảm 5-10% trong 3 tháng đầu. Phục hồi nhẹ sau 6 tháng (+1-5%). Sau 1 năm, tăng khiêm tốn 5-10%. Sau 3 năm, vẫn kỳ vọng đạt +15-20% khi kinh tế thuận lợi trở lại.
Blue-chip: tâm điểm của dòng vốn toàn cầu
Khi được nâng hạng, nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn sẽ trở thành “đích ngắm” của các quỹ ETF và nhà đầu tư tổ chức. Thống kê từ các thị trường đi trước cho thấy các mã ngân hàng, năng lượng, bất động sản – nơi room ngoại còn dư – thường tăng mạnh trước và sau thời điểm chính thức.
Với Việt Nam, các doanh nghiệp đầu ngành như VIC, VHM, VNM, FPT, MSN, HPG và một số ngân hàng lớn được dự báo hưởng lợi trực tiếp. Nhiều mã còn dư địa room ngoại lớn, đủ tiêu chuẩn thanh khoản và vốn hóa để lọt vào các chỉ số FTSE Emerging Markets và FTSE All-World. Các ước tính hiện tại cho thấy các quỹ ETF có thể rót khoảng 1,5 tỷ USD ngay trong đợt tái cơ cấu đầu tiên, chưa kể dòng vốn chủ động từ các quỹ toàn cầu.
Đây cũng là cơ hội để các tập đoàn đầu ngành tái định giá, huy động vốn rẻ hơn và mở rộng kinh doanh. Tuy vậy, giới phân tích khuyến cáo nhà đầu tư nên lạc quan nhưng thận trọng: hiện tượng “mua tin đồn, bán sự thật” từng xảy ra ở Pakistan và Qatar cho thấy giá có thể điều chỉnh mạnh sau các đợt tăng nóng.
Tóm lại, Việt Nam đã tiến rất gần tới chuẩn nâng hạng của FTSE Russell. Bài học từ những thị trường đi trước khẳng định rằng đích đến không chỉ là “lên hạng” mà còn là duy trì cải cách, cải thiện thanh khoản và mở rộng room ngoại. Trong trung và dài hạn, đây có thể là cú hích quan trọng đưa thị trường chứng khoán Việt Nam lên một mặt bằng mới, thu hút dòng vốn hàng tỷ USD và nâng tầm định giá cho nhóm cổ phiếu blue-chip, động lực chính của thị trường trong những năm tới.