Chuyên gia chứng khoán chỉ ra 4 sai lầm khiến 95% nhà đầu tư cá nhân thua lỗ

Theo số liệu từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSD), tính đến cuối tháng 8/2025, cả nước có 10,75 triệu tài khoản chứng khoán. Nhà đầu tư cá nhân chiếm tới 99,37% trong tổng số này, áp đảo hoàn toàn so với các tổ chức trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có đến 95% nhà đầu tư cá nhân bị thua lỗ và rời bỏ thị trường chỉ sau khoảng hai năm tham gia.

Chia sẻ tại chuỗi Podcast "Tài chính cá nhân" trên VnExpress, ông Võ Văn Huy, Trưởng phòng khách hàng cao cấp Công ty Chứng khoán DNSE cho rằng, điểm yếu lớn nhất của nhà đầu tư cá nhân nằm ở tâm lý. Từ kinh nghiệm hơn 10 năm trong ngành, ông chỉ ra 4 sai lầm thường gặp khiến nhiều người dễ thất bại trên thị trường.

Sai lầm thứ nhất là đầu tư theo tin đồn. Không ít nhà đầu tư ra quyết định chỉ dựa vào lời “phím hàng” trong các nhóm mạng xã hội hoặc thông tin lan truyền thiếu cơ sở. Theo ông Huy, với các tin đồn liên quan đến vấn đề tài chính như chia cổ tức, phát hành cổ phiếu hay chia thưởng, nhà đầu tư có thể đánh giá mức độ khả thi thông qua đại hội cổ đông và báo cáo tài chính doanh nghiệp.

Ngược lại, những yếu tố định tính như kế hoạch phát triển sẽ khó xác minh hơn và phụ thuộc nhiều vào cá tính cũng như chiến lược của từng cá nhân. Ông cũng gợi ý chiến thuật “4 và 3”, tức là ra quyết định đầu tư dựa trên 40% yếu tố vĩ mô, 30% yếu tố ngành và 30% yếu tố riêng của cổ phiếu. Khi có ít nhất 2 trong 3 tiêu chí đạt yêu cầu, nhà đầu tư có thể xem xét giải ngân.

Sai lầm thứ hai là không dám cắt lỗ. Theo chuyên gia DNSE, nguyên tắc cắt lỗ nhằm bảo toàn vốn. Ông ví von đầu tư giống như làm vườn: không phải lúc nào danh mục cũng toàn là những bông hoa đẹp. Sẽ có cổ phiếu tăng trưởng nhưng cũng có mã sụt giảm, và việc cần làm là chặn đứng sớm những khoản lỗ nhỏ trước khi chúng trở thành khoản lỗ lớn.

Sai lầm thứ ba là bán quá sớm những khoản đầu tư hiệu quả. Tâm lý muốn “ăn chắc” khiến nhiều nhà đầu tư vội vàng chốt lời khi cổ phiếu mới chỉ tăng ngắn hạn, dẫn tới tiếc nuối khi giá tiếp tục đi lên. Theo ông Huy, để xác định thời điểm bán hợp lý, cần quan sát các dấu hiệu như cổ phiếu đã bão hòa, mất mạch tăng trưởng, thị trường hoặc ngành có biến động bất lợi, cũng như sự dịch chuyển về giá.

Sai lầm thứ tư là chỉ tập trung vào các doanh nghiệp lớn, nổi tiếng. Ông Huy cho rằng ngay cả nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng khó dự báo chính xác tình hình hoạt động của những doanh nghiệp này. Do đó, việc đánh giá dựa trên tên tuổi thương hiệu là chưa đủ. Yếu tố quan trọng hơn là sức khỏe tài chính, tiềm năng kinh doanh tăng trưởng, năng lực của ban lãnh đạo và triển vọng ngành nghề. Đây mới là nền tảng quyết định sự tăng trưởng bền vững của cổ phiếu.

Ông Huy nhấn mạnh, trong một thị trường nơi cảm xúc dễ dàng lấn át lý trí, lợi thế sẽ thuộc về nhà đầu tư có phương pháp rõ ràng và kỷ luật nhất quán. Việc hiểu bức tranh vĩ mô, nắm xu hướng ngành, phân tích doanh nghiệp và quan trọng nhất là hiểu chính bản thân mình sẽ là bộ lọc giúp bảo toàn vốn và thúc đẩy lợi nhuận bền vững. Cùng với đó, sự kiên nhẫn và bền bỉ là yếu tố quan trọng để duy trì niềm tin và thành công dài hạn.

Hồng Giang