Có bao nhiêu cấp của một nền văn minh? Chúng ta đã đạt đến cấp độ nào trong vũ trụ?

Khởi nguồn của một hệ quy chiếu

Năm 1963, nhà thiên văn học người Nga Nikolai Kardashev đã đặt nền móng cho một giả thuyết mang tính cách mạng. Khi nghiên cứu về khả năng giao tiếp giữa các nền văn minh ngoài Trái Đất, ông nhận ra một điều cốt lõi: để tồn tại và phát triển trong vũ trụ rộng lớn, bất kỳ nền văn minh nào cũng cần ngày càng nhiều năng lượng. Từ đó, Kardashev xây dựng một hệ quy chiếu gồm ba cấp độ phân loại nền văn minh dựa trên năng lượng mà họ có thể khai thác từ quy mô hành tinh, tới sao rồi đến cả thiên hà.

Khác với các mô hình tiến hóa mang tính sinh học hay xã hội, thang Kardashev mang bản chất vật lý rõ rệt. Nó không đo sự khôn ngoan hay đạo đức của một chủng loài, mà thuần túy dựa trên khả năng kiểm soát các nguồn năng lượng.

Theo nhiều nhà khoa học hiện đại như Michio Kaku, nhân loại hiện mới chỉ đạt khoảng 0,72 điểm trên thang đo này, tức là chưa đủ điều kiện để bước vào nền văn minh cấp 1. Dù chúng ta đã phát minh ra điện, năng lượng hạt nhân, internet, hệ thống vệ tinh và thậm chí từng đặt chân lên Mặt Trăng, nhưng điều đó vẫn còn quá nhỏ bé so với việc kiểm soát hoàn toàn các nguồn lực của Trái Đất.

Khi nền văn minh không còn giới hạn bởi hành tinh gốc

Cấp độ đầu tiên mà thang Kardashev đề cập là khả năng kiểm soát toàn bộ năng lượng hành tinh quê hương. Điều đó không chỉ là khai thác, mà còn bao hàm việc điều tiết và quản lý như việc con người có thể kiểm soát thời tiết, ngăn chặn động đất hay tận dụng toàn diện sức mạnh của mặt trời, gió, thủy triều, địa nhiệt... Dưới góc nhìn này, một thế giới không còn phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà hoàn toàn chuyển sang năng lượng tái tạo mới chỉ là bước khởi đầu.

Khi con người đạt đến điểm đó, câu hỏi tiếp theo sẽ là liệu năng lượng từ hành tinh có còn đủ? Câu trả lời có lẽ là không. Cũng như lịch sử từng chứng kiến các đế chế mở rộng ra ngoài biên giới quốc gia, một nền văn minh cấp 1 sẽ buộc phải nhìn ra không gian để tìm năng lượng từ mặt trời, từ các hành tinh khác, từ chính không gian giữa các vì sao.

Khi đã học cách “uống trọn” ánh sáng từ một ngôi sao thông qua những công trình giả tưởng như quả cầu Dyson, nền văn minh đó sẽ chuyển mình sang cấp độ 2. Không gian sẽ không còn là vùng tối xa lạ, mà trở thành nơi cắm rễ sự sống. Từng hành tinh, tiểu hành tinh hay vệ tinh sẽ được khai phá để phục vụ nhu cầu năng lượng ngày càng lớn. Vũ trụ lúc này không còn là đối tượng quan sát mà là đối tượng để tương tác, thao tác và khai thác.

Tương lai có còn mang hình hài con người?

Khi thang đo Kardashev tiếp tục được các thế hệ sau mở rộng, những cấp độ 3, 4 rồi 5 bắt đầu xuất hiện. Một nền văn minh cấp 3 không dừng lại ở một hệ sao, họ kiểm soát cả thiên hà. Với cấp 4 và 5, phạm vi ảnh hưởng lan ra nhiều thiên hà rồi đến cả khái niệm “đa vũ trụ”. Đó không còn là câu chuyện về công nghệ hay vật lý thuần túy, mà chạm đến những ranh giới mơ hồ giữa tri thức, hư cấu và triết học.

Ở cấp độ đó, liệu nền văn minh còn mang hình hài sinh học? Hay nhân loại khi đó đã trở thành dạng sống lai giữa con người và trí tuệ nhân tạo, giữa ý thức và năng lượng thuần túy? Trong các giả thuyết hiện nay, khả năng hợp nhất với AI, tồn tại dưới dạng năng lượng hoặc thậm chí trở thành những sinh thể có thể thao túng không gian và thời gian là điều được nhắc đến thường xuyên.

Đặc biệt ở cấp độ 6 và 7, những cấp độ vượt xa thang Kardashev gốc có thể tạo ra vũ trụ mới, kiểm soát mọi dòng thời gian và thực tại. Sự tồn tại không còn bị ràng buộc bởi vật chất hay định luật vật lý thông thường. Nhưng chính lúc đó, một câu hỏi lại nổi lên: nếu đã kiểm soát được mọi thứ, điều gì còn khiến sự tồn tại trở nên có ý nghĩa?

Phú Quý