Cổ nhân dạy: Mua lạy chẳng hèn, bán dạ mới sang

Mua bán là chuyện tiền bạc – nhưng cũng là chuyện lòng người

Tục ngữ Việt Nam có câu: “Mua lạy bán dạ”. Nghe thì nhẹ nhàng, nhưng ẩn sau đó là cả một triết lý ứng xử sâu sắc trong thương trường. Câu nói mộc mạc ấy phản ánh rõ nét truyền thống coi trọng đạo lý, hòa khí trong giao thương của người Việt xưa – nơi mà việc mua bán không đơn thuần là trao đổi hàng hóa, mà còn là mối quan hệ xã hội, là chuyện cư xử giữa người với người.

“Mua lạy” không phải là chuyện cúi mình một cách thấp hèn, mà là thái độ nhã nhặn, tôn trọng người bán, hiểu rằng người ta có quyền từ chối bán hoặc đưa ra điều kiện riêng. Trong hoàn cảnh xưa – khi chưa có giá niêm yết rõ ràng, sự mềm mỏng của người mua thường là chiếc “chìa khóa” để có được món hàng như ý.

“Bán dạ” lại càng quan trọng hơn – đó là yêu cầu đối với người bán: phải niềm nở, biết điều, có tâm và có tầm. “Dạ” là sự đáp lại từ tâm, không gắt gỏng, không mắng khách, không “bán cái mặt khó coi”. Bán mà khiến khách cảm thấy bị xem thường – thì có thể bán được một lần, nhưng sẽ mất luôn khách về sau.

Như vậy, “Mua lạy bán dạ” không nói về ai thấp – ai cao, mà là bài học về sự biết điều, nhún nhường, hiểu nhau và tôn trọng nhau trong mỗi cuộc giao dịch. Cái quý không nằm ở giá cả, mà nằm ở cách giữ hòa khí để mua thì dễ, bán thì lâu.

Trong kinh doanh hiện đại: thái độ phục vụ là tài sản vô hình

Ở thời hiện đại, nơi mà giá cả đã niêm yết rõ ràng, công nghệ đã can thiệp sâu vào mua bán, nhiều người nghĩ “mua lạy bán dạ” là chuyện đã cũ. Nhưng thực tế, câu nói ấy chưa bao giờ lỗi thời – mà còn ngày càng đúng.

Trong môi trường kinh doanh cạnh tranh khốc liệt, sản phẩm có thể giống nhau, giá có thể tương đương, nhưng thái độ phục vụ là điểm phân biệt sống còn. Một cửa hàng không thể giữ chân khách nếu nhân viên lạnh nhạt, không thiện chí, không thấu hiểu nhu cầu. Ngược lại, một người bán hàng biết lắng nghe, biết tư vấn chân thành, biết mỉm cười đúng lúc – sẽ tạo ra cảm giác tin tưởng, thân thiện, và dễ đi vào lòng người.

Không ít doanh nghiệp sa sút không phải vì họ không có vốn, không có sản phẩm tốt – mà vì họ quên mất bài học căn bản về lòng người. Họ biến khách hàng thành “mã đơn”, gọi người mua là “traffic”, coi một phản hồi tiêu cực chỉ là “xui xẻo”. Nhưng phía sau mỗi lượt mua – là một người với cảm xúc, kỳ vọng và sự đánh giá. Khi đã mất lòng, chẳng chương trình khuyến mãi nào có thể cứu vãn.

Ở chiều ngược lại, người tiêu dùng thông minh ngày nay cũng không còn cư xử kiểu “thượng đế cao ngạo”. Họ cũng biết rằng – người bán cũng có giới hạn. Vì vậy, một khách hàng lịch thiệp, biết ơn, ứng xử tử tế – sẽ thường nhận được trải nghiệm tốt hơn. Bài học “mua lạy bán dạ” vẫn đúng: lịch sự sinh thiện cảm, thiện cảm sinh giá trị.

Kinh doanh lâu bền là biết giữ lòng người, không chỉ giữ ví tiền

Cốt lõi của một doanh nghiệp bền vững không nằm ở số lần bán, mà nằm ở khả năng giữ được khách quay lại. Mà để giữ khách, bạn không thể chỉ dựa vào sản phẩm – bạn phải có cách cư xử đủ làm người ta muốn quay về.

Có những cửa hàng nhỏ, mặt bằng không đẹp, sản phẩm không quá độc đáo – nhưng lại rất đông khách. Vì sao? Vì người bán biết nhớ tên khách, biết hỏi thăm nhẹ nhàng, biết cảm ơn, biết xin lỗi khi giao trễ. Cái họ bán không chỉ là món hàng – mà là cảm giác được trân trọng. Trong thời đại mà ai cũng vội, cũng bận, cũng lạnh lùng – một chút “dạ” ấm áp có thể là lý do để khách chọn ở lại.

Với những doanh nhân đang xây dựng thương hiệu, câu tục ngữ này cũng là lời nhắc nhở quý giá: Thương hiệu không xây bằng quảng cáo – mà bằng cách bạn đối xử với từng người một. Dù bạn đang bán một món hàng online nhỏ lẻ hay điều hành chuỗi bán lẻ quy mô lớn – thì bài học “mua lạy bán dạ” vẫn là nguyên tắc nên giữ.

Không ai thiệt khi tử tế. Không ai thua khi mềm mỏng. Và trong hành trình làm ăn, cái thắng sau cùng không phải là kẻ hét giá cao – mà là người biết giữ khách ở lại trong lòng.

Nguyễn Đăng