Cổ nhân dạy: Chuyện lời lỗ bắt đầu từ chỗ ta chọn mua và nơi ta chọn bán

Tư duy “ăn chênh” thông minh từ kinh nghiệm thương nhân xưa

Câu tục ngữ “Mua tận gốc, bán tận ngọn” xuất phát từ kinh nghiệm thực tiễn của những thương nhân, lái buôn trong nền kinh tế truyền thống. Trong đó, “tận gốc” ý chỉ nơi sản xuất, nguồn hàng ban đầu – như lò gốm, xưởng mộc, bãi gỗ, ruộng lúa, vườn trái cây…; còn “tận ngọn” là người tiêu dùng cuối cùng – người sẽ trực tiếp trả tiền cho sản phẩm hoàn chỉnh. Người buôn khôn ngoan là người tìm cách mua hàng trực tiếp từ gốc, không qua trung gian, sau đó đem bán lẻ tận tay khách hàng, ăn trọn khoảng chênh lệch mà không phải chia sẻ lợi nhuận cho bất kỳ khâu trung gian nào.

Đây không chỉ là bài học để “kiếm lời” theo nghĩa đơn thuần, mà còn là một chiến lược tối ưu hóa nguồn lực và chủ động trong chuỗi kinh doanh. Mua sát gốc giúp kiểm soát được giá đầu vào, chất lượng sản phẩm; bán sát ngọn giúp thấu hiểu nhu cầu thị trường và kiểm soát trải nghiệm khách hàng. Chính nhờ cách làm này, nhiều người buôn xưa đã làm giàu, xây dựng nên các mạng lưới thương mại vững chắc – từ các phiên chợ quê đến các thương hội lớn ở đô thị xưa như Hội An, Phố Hiến.

Tư duy ấy – tưởng chỉ là kinh nghiệm dân gian – thực chất lại là nền móng cho các mô hình kinh doanh hiện đại, nơi chuỗi cung ứng và khả năng làm chủ đầu – cuối quyết định thành bại của cả doanh nghiệp.

Làm chủ chuỗi cung ứng: lợi thế sống còn trong thị trường hiện đại

Trong môi trường kinh doanh hiện nay, khi chi phí nguyên liệu, logistics và nhân công ngày càng biến động, doanh nghiệp nào có thể “mua tận gốc” – tức là trực tiếp tiếp cận nhà sản xuất hoặc tự làm chủ nguồn cung – sẽ giảm được rủi ro chi phí và chủ động hơn trong định giá. Ngược lại, nếu phụ thuộc vào các nhà cung ứng trung gian, doanh nghiệp dễ bị động khi chuỗi cung ứng đứt gãy, giá nguyên vật liệu tăng đột ngột hoặc chính sách thương mại thay đổi.

Ở chiều ngược lại, “bán tận ngọn” không đơn giản là mở đại lý, mà là kiểm soát trực tiếp kênh phân phối – từ điểm bán lẻ, cửa hàng, đến các kênh online, nền tảng thương mại điện tử. Việc tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng giúp doanh nghiệp nắm bắt được phản hồi, hành vi mua sắm, xu hướng thị trường để cải tiến sản phẩm nhanh chóng và chính xác. Đây là lý do vì sao ngày càng nhiều thương hiệu lớn chọn phát triển hệ thống bán lẻ riêng thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào đại lý hay chợ sỉ.

Các doanh nghiệp thành công như Vinamilk, Thế Giới Di Động, hay các hãng thời trang nội địa đều đang áp dụng tư duy “mua tận gốc, bán tận ngọn” bằng cách đầu tư vào vùng nguyên liệu, nhà máy sản xuất và hệ thống phân phối riêng. Họ không chỉ kiểm soát tốt chất lượng và giá thành, mà còn tăng khả năng chống chịu trước khủng hoảng – như đại dịch, khủng hoảng chi phí logistics, hay biến động nhu cầu tiêu dùng.

Ai kiểm soát chuỗi – người đó kiểm soát thị trường

Chiến lược “mua tận gốc, bán tận ngọn” không chỉ là cách tối ưu chi phí mà còn là con đường để xây dựng thương hiệu và lòng trung thành của khách hàng. Khi doanh nghiệp kiểm soát được cả chuỗi, họ có thể đảm bảo sự nhất quán về giá trị cốt lõi – từ nguyên liệu, quy trình sản xuất, trải nghiệm mua hàng đến dịch vụ hậu mãi. Điều này tạo nên sự khác biệt rõ ràng với các đối thủ cạnh tranh, nhất là trong bối cảnh thị trường ngày càng đề cao yếu tố minh bạch, chất lượng và tính cá nhân hóa trong dịch vụ.

Không ít doanh nghiệp khởi nghiệp chọn mô hình phân phối qua sàn thương mại điện tử hoặc đại lý vì dễ triển khai. Nhưng khi quy mô tăng lên, việc không kiểm soát được nguồn cung hoặc để người khác thay mình định giá, định vị sản phẩm sẽ dẫn đến hệ quả: biên lợi nhuận giảm, thương hiệu mờ nhạt, dễ bị thay thế. Bởi vậy, các doanh nghiệp có tầm nhìn dài hạn đều dần quay về làm chủ chuỗi giá trị của mình – dù bắt đầu từ bước nhỏ như kiểm soát nguyên liệu đầu vào, xây dựng cộng đồng khách hàng trung thành hay tự phát triển kênh bán riêng.

Trong nền kinh tế số, tư duy “mua tận gốc, bán tận ngọn” không chỉ là chiến lược kinh doanh truyền thống, mà đang trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi – nhất là khi dữ liệu người dùng và chuỗi trải nghiệm khách hàng ngày càng có giá trị hơn cả sản phẩm.

Nguyễn Đăng