Không thuốc hóa học, không đốt rơm rạ, nông dân Yên Bái trồng lúa theo bí quyết độc đáo, vừa nâng tầm giá trị địa phương, vừa thu lại lợi nhuận cao
Mô hình trồng lúa đặc biệt tại Yên Bái đã giúp nông dân nâng cao năng suất, giảm chi phí và nâng cao thu nhập.
Hiệu quả từ dự án sản xuất lúa bền vững
Trong vụ đông xuân năm nay, hơn 30 hộ nông dân thôn Đức Thịnh, xã Hưng Khánh, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái phấn khởi khi bước vào mùa thu hoạch lúa với năng suất vượt trội. Đây là kết quả trực tiếp từ mô hình “Nâng cao chất lượng áp dụng kỹ thuật sản xuất lúa bền vững giảm phát thải khí nhà kính” do Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Yên Bái phối hợp cùng tổ chức OXFAM triển khai.
Trên cánh đồng lúa rộng 4 ha, không khí thu hoạch nhộn nhịp hơn hẳn những vụ trước. Bà Trần Thị Tuyết – một trong những hộ tham gia mô hình – chia sẻ ban đầu gia đình khá lo lắng vì phải thay đổi phương pháp canh tác quen thuộc. Tuy nhiên, sau khi được tập huấn, bà con nhận thấy kỹ thuật mới không khó áp dụng. Trong suốt quá trình chăm sóc, cây lúa không cần sử dụng thuốc trừ sâu, không đốt rơm rạ, giảm bón phân hóa học nhưng cây vẫn khỏe, ít sâu bệnh và cho năng suất cao. Vụ này, gia đình bà thu được 2,5 tạ thóc mỗi sào (360 m²), cao hơn gần gấp đôi so với vụ xuân trước.
Bên cạnh năng suất, chất lượng lúa cũng được cải thiện rõ rệt. Hạt lúa chắc, dài, tỷ lệ hạt lép giảm đáng kể. Theo chị Phạm Thị Tuyết Mai, nhờ cấy thưa và chừa lối đi, việc chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh thuận lợi hơn. Việc sử dụng phân hữu cơ giúp đất tơi xốp, rễ lúa ăn sâu, ít đổ ngã và không cần đến thuốc bảo vệ thực vật.
Nông dân chủ động học tập và thực hành
Một điểm đặc biệt của mô hình “lúa xanh” là cách tiếp cận “đồng hành – thực hành – lan tỏa”. Các lớp học đồng ruộng được tổ chức ngay trên chính thửa ruộng của nông dân. Tại đây, cán bộ kỹ thuật hướng dẫn lý thuyết và thực hành trực tiếp. Ông Lương Ngọc Dũng, Trưởng thôn Đức Thịnh, cho biết học tại ruộng giúp bà con dễ tiếp thu và mạnh dạn áp dụng ngay.
Trong vụ xuân 2025, thôn Đức Thịnh có hơn 30 hộ dân tham gia mô hình. Đây là một trong 4 xã của tỉnh Yên Bái được chọn triển khai dự án. Mỗi vụ, các hộ đều được hỗ trợ kỹ thuật, giám sát sản xuất và đánh giá hiệu quả theo quy trình khoa học. Điều này giúp nông dân tự tin hơn khi thay đổi tập quán sản xuất.
Giảm phát thải khí nhà kính, tăng giá trị môi trường
Ngoài lợi ích kinh tế, mô hình “lúa xanh” còn mang lại giá trị bền vững về môi trường. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Yên Bái, việc cấy mạ thưa, tưới luân phiên, giảm phân đạm và không đốt rơm rạ đã giảm 73% lượng phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống. Phần mềm Rice Hero – công cụ đo phát thải do OXFAM cung cấp ghi nhận mức phát thải trung bình 395–405 kg CO₂ tương đương/ha, trong khi phương thức cũ phát thải khoảng 1.480 kg CO₂ tương đương/ha.
Ngoài ra, thay vì đốt rơm rạ gây ô nhiễm không khí, nông dân đã ủ rơm rạ làm phân hữu cơ, giúp cải thiện độ màu mỡ của đất. Việc giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu góp phần bảo vệ nguồn nước và sức khỏe người sản xuất. Bao bì thuốc bảo vệ thực vật cũng được thu gom và xử lý đúng quy định.
Ông Nguyễn Xuân Huy – Trưởng phòng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Yên Bái) – nhận định thành công của mô hình dựa trên ba yếu tố: sự đồng thuận của người dân, hỗ trợ của tổ chức quốc tế và sự vào cuộc sát sao của chính quyền địa phương. “Chúng tôi xác định nông dân là trung tâm. Khi bà con thấy hiệu quả, họ sẽ tự nhân rộng, không cần ép buộc,” ông Huy nhấn mạnh.
Triển vọng và thách thức khi nhân rộng mô hình
Từ một mô hình thí điểm, phương pháp sản xuất lúa xanh ở Hưng Khánh đang mở ra hướng đi mới cho ngành nông nghiệp tỉnh Yên Bái: sản xuất lúa chất lượng cao gắn với bảo vệ môi trường. Dù vậy, để nhân rộng, địa phương cũng cần vượt qua những rào cản như hạ tầng thủy lợi chưa đồng đều, tập quán canh tác lâu đời, thiếu lao động trẻ và chưa có cơ chế giá ổn định cho sản phẩm lúa sạch.
Dự án trồng lúa xanh là minh chứng rõ ràng rằng, nếu có sự đồng thuận, đồng hành và hỗ trợ kịp thời, nông dân hoàn toàn có thể chủ động đổi mới sản xuất. Điều này không chỉ góp phần nâng cao thu nhập mà còn bảo vệ hệ sinh thái, tạo nền tảng cho một nền nông nghiệp bền vững hơn trong tương lai.