Mỹ đã phóng hàng chục quả tên lửa vào Iran, ước tính chi đến 1,2 tỷ USD

Bài toán chi phí và tốc độ tiêu hao kỷ lục

Từ ngày 13 đến 24/6, mạng xã hội lan truyền video quay cảnh bầu trời thủ đô Amman (Jordan) rực sáng bởi hàng loạt vệt tên lửa. Các chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến Vũ khí James Martin (Đại học Middlebury) đã xác định ít nhất 39 tên lửa THAAD được phóng từ trận địa Mỹ để đánh chặn các đòn tập kích của Iran nhắm vào Israel.

Tuy nhiên, số liệu phân tích cho thấy con số thực tế còn lớn hơn nhiều. Military Watch ước tính khoảng 60–80 tên lửa THAAD đã được khai hỏa, chiếm hơn 15–20% tổng số đạn dự trữ toàn cầu của Mỹ. Với giá trung bình mỗi tên lửa từ 12–15 triệu USD, chỉ riêng số đạn này đã tiêu tốn ít nhất 720 triệu USD, thậm chí lên tới 1,2 tỷ USD.

Trong khi đó, các tên lửa đạn đạo mà Iran sử dụng thường có giá dưới 1 triệu USD/quả, tạo nên sự chênh lệch chi phí rất lớn. Nhiều nhà quan sát cho rằng, đây chính là chiến lược tiêu hao khôn ngoan: buộc đối phương phải tốn hàng chục triệu USD để tiêu diệt các mục tiêu rẻ hơn gấp nhiều lần.

Hệ thống THAAD: "Vòm sắt tầm cao" nhưng không vô hạn

THAAD (Terminal High Altitude Area Defense) là một trong những hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến nhất thế giới hiện nay. Hệ thống này được phát triển bởi tập đoàn Lockheed Martin, đi vào trực chiến từ năm 2008 nhằm đối phó với các tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung.

Cấu hình tiêu chuẩn của một khẩu đội THAAD gồm:

• 1 radar cảnh giới và dẫn bắn AN/TPY-2 cực kỳ mạnh với tầm phát hiện lên tới 1.000 km.
• 1 đài điều khiển tác chiến.
• 6 bệ phóng di động, mỗi bệ chứa 8 tên lửa sẵn sàng phóng.

Thông số kỹ thuật nổi bật của đạn đánh chặn THAAD:

• Tầm bắn: Khoảng 200 km.
• Trần bay: 150 km.
• Nguyên lý tiêu diệt: Va chạm động năng trực tiếp (hit-to-kill), không dùng thuốc nổ.
• Hệ dẫn: Kết hợp radar chủ động và cảm biến ảnh nhiệt giai đoạn cuối, giúp tên lửa tự khóa mục tiêu và đánh chặn với độ chính xác cao.

Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của THAAD là chi phí cực kỳ đắt đỏ, khó có thể duy trì lâu dài trong những trận tập kích quy mô lớn và liên tục – chiến lược mà Iran, Houthi và nhiều lực lượng vũ trang trong khu vực đang ngày càng áp dụng.

Cuộc chơi răn đe và tiêu hao: Iran cho thấy một mặt trận mới

Nhiều chuyên gia nhận định Iran đã sử dụng các chiến thuật "bão tên lửa giá rẻ": kết hợp UAV tự sát, tên lửa đạn đạo nội địa và tên lửa hành trình. Các đòn tập kích không chỉ nhắm vào mục tiêu quân sự, mà còn buộc đối phương phải khai hỏa những lá chắn giá cao như Arrow-3, Arrow-2 và THAAD.

Ví dụ, trong đợt tập kích ngày 18/6, hàng loạt tên lửa THAAD đã phóng lên để đánh chặn những mục tiêu được cho là mồi bẫy hoặc không thực sự đe dọa các điểm trọng yếu. Biên tập viên Boyko Nikolov của Bulgarian Military bình luận:

"Ngay cả khi hiệu quả chiến thuật đạt được, chênh lệch chi phí quá lớn sẽ làm suy kiệt năng lực phòng thủ của bất cứ nước nào".

Mỹ hiện chỉ sản xuất được khoảng 12 quả đạn THAAD mỗi năm (theo ngân sách 2025). MDA (Cơ quan Phòng thủ Tên lửa) dự kiến nâng lên 32 quả/năm trong 2026. Tốc độ bổ sung này quá chậm so với nhịp tiêu hao trong xung đột cường độ cao.

Sứ mệnh bảo vệ đồng minh Israel: Hài hòa răn đe và thực tiễn

Từ tháng 10/2024, Mỹ đã triển khai khẩu đội THAAD đầu tiên tới Israel. Khẩu đội thứ hai được bổ sung vào tháng 4/2025. Dù Lầu Năm Góc từ chối bình luận chi tiết, thực tế chiến trường cho thấy năng lực bảo vệ "vòm sắt tầm cao" này có vai trò không thể thay thế trong mạng lưới phòng thủ tên lửa đa tầng.

Tuy nhiên, giới phân tích thừa nhận, THAAD không phải "lá chắn vô địch". Trong một số vụ đánh chặn phối hợp cùng Arrow, các đòn tấn công của Iran và Houthi vẫn lọt qua, minh chứng cho việc cần thêm những giải pháp phòng thủ tiết kiệm hơn, như pháo laser, UAV đánh chặn và tên lửa tầm ngắn chi phí thấp.

Về phía Iran, các chiến dịch phóng tên lửa không chỉ nhằm biểu dương sức mạnh, mà còn thử nghiệm phương án tấn công tiêu hao. Các lực lượng thân Iran ở Yemen, Syria, Iraq… có thể triển khai hàng trăm UAV và tên lửa chi phí thấp để bào mòn kho dự trữ đạn phòng thủ của Mỹ và Israel. Trong bối cảnh địa chính trị Trung Đông luôn bất ổn, đây được xem là một chiến lược không thể xem nhẹ.

Tuấn Anh