Iran và "bí mật" về loại tên lửa hành trình có thể chạm tới tận châu Âu, ác mộng phòng thủ của Mỹ - Israel

Từ công nghệ Liên Xô cũ đến tên lửa hành trình nội địa

Năm 2015, việc Iran chính thức công bố tên lửa hành trình tầm xa Soumar đã thu hút sự chú ý lớn của cộng đồng quốc tế. Đây được coi là bước tiến nổi bật trong nỗ lực hiện đại hóa kho vũ khí tấn công chính xác của Tehran, đồng thời gửi đi thông điệp răn đe đối với nhiều đối thủ tiềm tàng trong và ngoài khu vực.

Theo nhiều nguồn tin phương Tây, Soumar được phát triển dựa trên nền tảng tên lửa hành trình Kh-55 (AS-15 Kent) do Liên Xô sản xuất. Sau khi Liên Xô tan rã, Ukraine đã sở hữu một số lượng lớn Kh-55 trong kho dự trữ. Đầu những năm 2000, Iran bị cáo buộc đã mua lậu ít nhất 6 tên lửa Kh-55 từ Ukraine, đưa về nghiên cứu và tiến hành đảo ngược công nghệ.

Quá trình phát triển Soumar được đánh giá là một thành tựu kỹ thuật đáng kể. Việc sao chép, cải tiến hệ thống dẫn đường quán tính, radar địa hình (TERCOM) và động cơ phản lực cánh quạt (turbofan) là không đơn giản. Iran đã nỗ lực sản xuất biến thể nội địa hóa, đặt tên Soumar – tên một thị trấn từng chịu thiệt hại lớn trong chiến tranh Iran – Iraq.

Thông số kỹ thuật và năng lực tác chiến

Dù Iran không công bố toàn bộ đặc tính kỹ thuật chi tiết, các chuyên gia quân sự quốc tế ước tính Soumar sở hữu nhiều thông số đáng chú ý:

• Tầm bắn: Khoảng 2.000–2.500 km, vượt trội nhiều dòng tên lửa đạn đạo tầm ngắn trong biên chế Iran.
• Đầu đạn: Có khả năng mang khối lượng thuốc nổ mạnh 200–500 kg. Một số giả thiết cho rằng Soumar có thể được hoán cải để mang đầu đạn hạt nhân, nếu Iran đạt được năng lực chế tạo.
• Động cơ: Phản lực cánh quạt, giúp tên lửa duy trì tốc độ hành trình ổn định.
• Đường bay: Bay bám địa hình ở độ cao thấp, hạn chế khả năng phát hiện của radar và nâng cao xác suất xuyên thủng phòng không đối phương.
• Hệ thống dẫn đường: Kết hợp dẫn đường quán tính, định vị vệ tinh và radar địa hình, cho phép đạt độ chính xác cao.

Chính khả năng bay thấp cùng tầm bắn xa đã khiến Soumar trở thành phương tiện răn đe đáng lưu ý, bổ sung cho kho tên lửa đạn đạo và UAV tấn công mà Iran đã phát triển trong nhiều năm qua.

Ý nghĩa chiến lược trong chính sách quốc phòng Iran

Với Soumar, Iran có trong tay công cụ tấn công chính xác tầm xa, không chỉ dừng lại ở phạm vi Trung Đông. Tầm bắn lý thuyết của Soumar cho phép đe dọa nhiều mục tiêu chiến lược, từ căn cứ Mỹ tại Trung Đông đến các địa điểm nhạy cảm tại châu Âu, nếu điều kiện thực chiến cho phép.

Tên lửa hành trình tầm xa như Soumar giúp Iran đạt được một số mục tiêu chiến lược:

• Gia tăng răn đe: Tấn công sâu vào lãnh thổ đối phương mà không cần sử dụng tên lửa đạn đạo – loại thường bị giám sát chặt chẽ và dễ bị đánh chặn.
• Đa dạng hóa kho vũ khí: Kết hợp với UAV, rocket, tên lửa đạn đạo, Soumar tạo thành mạng lưới vũ khí phức hợp, khiến đối phương khó dự đoán kịch bản tác chiến.
• Khắc phục hạn chế phòng không hiện đại: Tên lửa hành trình bay thấp giúp tránh radar cảnh giới tầm xa và nhiều hệ thống phòng thủ tên lửa hiện có.

Không ít chuyên gia nhận định, chỉ riêng việc Iran công bố Soumar cũng đã mang tính răn đe chính trị – quân sự, buộc Mỹ, Israel và các đồng minh khu vực phải tính thêm nhiều phương án đối phó.

Năm 2019, Iran tiếp tục ra mắt biến thể mới mang tên Hoveyzeh, tầm bắn công bố khoảng 1.350 km. Giới phân tích đánh giá Hoveyzeh là bước phát triển kế tiếp từ Soumar, với hệ thống dẫn đường tối ưu hơn và độ tin cậy tác chiến được cải thiện.

Tuấn Anh