Từ món quà của bố mẹ vợ, nông dân Thanh Hóa ươm mầm một giống loài gắn liền với ký ức đại ngàn, thu nhập năm nào cũng vài trăm triệu
Nông dân người Thái ở bản Pượn (Quan Hóa, Thanh Hóa) đã gây dựng nên mô hình mới, đầu ra rộng mở và thu nhập ổn định hơn hẳn so với ngày trước.
Từ 30 con cá giống đến mô hình kinh tế cộng đồng
Giữa núi rừng Trung Sơn (Quan Hóa, Thanh Hóa), bản Pượn là nơi sinh sống của 39 hộ dân, trong đó 34 hộ nuôi cá dầm xanh – một con số đáng kinh ngạc, minh chứng cho sự thành công của mô hình nuôi cá tại địa phương. Ít ai ngờ, người đặt nền móng cho mô hình đó lại là một nông dân người Thái, ông Hà Văn Khường.
Năm 1995, ông Khường bắt đầu nuôi cá dầm xanh từ 30 con cá giống do bố mẹ vợ cho. Sau một thời gian nuôi thử trong ao nhỏ trong vườn, ông nhận ra cá có thể sinh sản tốt. Từ đó, ông bắt đầu nhân giống phục vụ trong gia đình, sau đó chia sẻ cho các hộ trong bản.
Bước ngoặt đến vào năm 2014, khi mô hình của gia đình ông được con cháu chia sẻ trên Facebook, Zalo. Từ một hộ làm nhỏ lẻ, trang trại của ông Khường nay cung cấp khoảng 250.000 con cá giống mỗi năm, doanh thu đạt 600 triệu đồng, lãi hơn 300 triệu đồng sau khi trừ chi phí.
Hiện nay, ông đang nuôi 260 con cá bố mẹ – nhiều con nặng trên 10 kg và tuổi đời lên tới 28 năm. Hệ thống 14 ao nuôi cá dầm xanh được cải tạo từ đất trồng lúa cũ, nguồn giống từ đàn cá này đã lan tỏa đến hầu hết các hộ trong bản.
Khai thác lợi thế tự nhiên để nuôi cá sạch
Cá dầm xanh là loài ưa môi trường nước sạch, thích nghi với điều kiện tự nhiên như suối mát, nước trong – đúng với đặc điểm địa lý của bản Pượn, nơi có dòng suối bắt nguồn từ rừng nguyên sinh.
Đặc điểm nổi bật của cá là kháng bệnh tốt, thịt thơm, chắc, nuôi càng lâu thì giá càng cao. Một con cá đạt chuẩn thương phẩm phải nuôi từ 3 năm trở lên, đạt trọng lượng hơn 2kg. Hiện giá bán cá thương phẩm đạt khoảng 140.000 đồng/kg.
Thức ăn cho cá cũng do gia đình tự sản xuất. Với 1 ha đất trước kia trồng tre luồng, ông Khường chuyển sang trồng sắn. Mỗi năm thu được 10 tấn sắn, đem về phơi khô, nghiền bột rồi nấu chín cho cá ăn hàng ngày. Việc tự chủ nguồn thức ăn giúp giảm chi phí đáng kể, đồng thời đảm bảo chất lượng cá nuôi ra thị trường.
Giá bán cá giống là 3.000 đồng/con (kích cỡ bằng đầu đũa, sau 3 tháng từ khi trứng nở). Nguồn giống này không chỉ giúp người nuôi có thu nhập, mà còn từng bước tạo nên thương hiệu cá dầm xanh bản Pượn – một sản phẩm gắn liền với sinh thái và đặc trưng văn hóa vùng cao.
Khi nông dân là người "gieo giống" cho cộng đồng
Không chỉ làm kinh tế giỏi, ông Hà Văn Khường còn là người có vai trò đặc biệt trong việc lan tỏa mô hình. Nhiều hộ gia đình khó khăn được ông cung cấp cá giống trước, sau khi nuôi thành công mới trả lại. Trong giai đoạn từ cuối năm 2024 đến nay, ông đã cho 8 hộ vay tiền làm nhà, tổng cộng 400 triệu đồng, hộ cao nhất vay 60 triệu, không tính lãi.
Một trong những ví dụ thành công là anh Vi Văn Hậu – người từng gặp nhiều khó khăn, được ông Khường hỗ trợ 3 vạn cá giống cùng kỹ thuật. Sau 3 năm, anh đã bán được hơn 2 tấn cá, lãi trên 200 triệu đồng và đang xây nhà mới thay cho ngôi nhà sàn cũ.
Chính quyền địa phương đánh giá mô hình cá giống của ông Khường là điểm sáng kinh tế. Ông Phạm Bá Tuế – Phó Chủ tịch UBND xã Trung Sơn cho biết: “Người dân trong bản đã học theo cách làm của ông Khường, từ trồng sắn, chuối, đến cỏ voi để phục vụ nuôi cá. Những diện tích đồi núi bỏ không nay được khai thác hiệu quả, góp phần tạo sinh kế bền vững”.
Tuy nhiên, trở ngại lớn hiện nay là giao thông. Tuyến đường chính vào bản chưa hoàn thiện, gây khó khăn cho việc vận chuyển cá giống và thương phẩm. Các hộ dân, trong đó có ông Khường, đang mong muốn tuyến đường này sớm được hoàn thành để kết nối thị trường, đón thương lái tới tận nơi thu mua cá.