Sẽ phân loại hộ kinh doanh để quản lý thuế: Nhỏ – lớn không còn như nhau?

Nhằm chuẩn bị cho việc xóa bỏ hoàn toàn thuế khoán từ năm 2026, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, trong đó đề xuất nhiều giải pháp nhằm cải tiến cơ chế quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh.

Theo định hướng mới, toàn bộ các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ chuyển sang cơ chế tự khai, tự nộp thuế, áp dụng phương pháp tính thuế trực tiếp trên doanh thu thay vì khoán như trước. Mục tiêu là tăng tính minh bạch, công bằng và tạo động lực để các hộ kinh doanh phát triển bền vững hơn.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hằng – Trưởng ban Chính sách Thuế quốc tế (Tổng cục Thuế) cho biết theo định hướng, cơ quan thuế sẽ phân loại hộ, cá nhân kinh doanh thành 4 nhóm chính, căn cứ vào quy mô doanh thu hằng năm:

• Nhóm 1: Hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm, không phải nộp thuế và không bắt buộc sử dụng hóa đơn.
• Nhóm 2: Doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng/năm, được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử và sẽ có lộ trình bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền trong giai đoạn 2027–2028.
• Nhóm 3: Hộ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng có doanh thu từ 1–3 tỷ đồng/năm, hoặc từ 1–10 tỷ đồng/năm đối với thương mại, dịch vụ.
• Nhóm 4: Các hộ kinh doanh có doanh thu từ 10 tỷ đồng/năm trở lên.

Với cơ chế quản lý thuế mới, hộ kinh doanh sẽ chủ động kê khai doanh thu, trong khi cơ quan thuế thực hiện hậu kiểm bằng dữ liệu điện tử và công nghệ số. Trường hợp phát hiện vi phạm sẽ xử lý bằng biện pháp ấn định thuế và chế tài theo quy định.

Song song với việc phân loại hộ kinh doanh, Bộ Tài chính cũng dự kiến đề xuất nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế giá trị gia tăng và thu nhập cá nhân từ 100 triệu đồng hiện nay lên 400 triệu đồng/năm. Đồng thời, cơ quan thuế sẽ nghiên cứu sửa đổi tỷ lệ thuế suất thu nhập cá nhân cho phù hợp với từng nhóm doanh thu, tạo công bằng và phù hợp với khả năng chi trả thực tế.

Đây là bước đi được đánh giá có thể giảm áp lực cho các hộ buôn bán nhỏ, trong khi vẫn đảm bảo thu đúng, thu đủ từ nhóm hộ có doanh thu cao – vốn đang chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nhưng lại đang chịu mức khoán thấp.

Theo thống kê của Tổng cục Thuế, tính đến năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh, trong đó khoảng 2,2 triệu hộ hoạt động ổn định. Đóng góp từ khu vực này vào ngân sách nhà nước đạt gần 26.000 tỷ đồng trong năm 2024.

Riêng quý I/2025, tổng thu từ hộ, cá nhân kinh doanh đạt 8.695 tỷ đồng, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, có hơn 4.000 hộ kinh doanh đạt doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng vẫn nộp thuế khoán rất thấp – chỉ khoảng 0,4% doanh thu, cho thấy quản lý thuế chưa phản ánh đúng thực lực và nghĩa vụ tài chính.

Việc xây dựng khung pháp lý mới cho quản lý thuế hộ kinh doanh theo hướng hiện đại, minh bạch và phân tầng hợp lý đang là bước đi cần thiết để chuyển đổi quản lý từ cơ chế thủ công sang số hóa, từ “khoán” sang “tự khai – tự nộp – hậu kiểm”.

Sơn Tùng