Ca Huế trên sông Hương: Một lần nghe, cả đời thương nhớ
Không chỉ là tiết mục biểu diễn cho du khách, ca Huế trên sông Hương là nơi tinh thần xứ Huế thăng hoa khiến người nghe nhớ mãi không quên.
Khi tiếng hát nhẹ trôi theo sông Hương
Một đêm Huế, mặt nước sông Hương phẳng như gương, bầu trời không trăng chỉ thắp le lói vài ánh đèn lồng. Từ phía xa, tiếng đàn tranh ngân lên, tiếp nối bởi giọng ca nữ nhẹ như hơi thở, cất lời trong bản Nam Ai đượm buồn. Trên chiếc thuyền rồng chầm chậm lướt sóng, vài chục du khách ngồi lặng im, không ai cầm điện thoại, chỉ có mắt nhìn và tai lắng nghe.
Đó là ca Huế – thứ âm nhạc tưởng như chỉ còn trong hoài niệm, nay vẫn sống động mỗi đêm giữa lòng thành phố cố đô. Không rực rỡ, không giật gân, không đám đông chen lấn, ca Huế trên sông là một cách thưởng thức nghệ thuật không dành cho sự vội vã.
Hình thức giải trí tưởng chừng cổ xưa này đang được tái sinh đầy thi vị, như chính khí chất của người Huế: trầm, sâu, tinh tế và khó nắm bắt.
Ca Huế được phát triển vào khoảng thế kỷ thứ XVII, trở thành thú chơi tao nhã của các hoàng thân quốc thích, gia đình danh gia vọng tộc trong suốt thời gian dài khi Huế là thủ phủ xứ Đàng Trong, sau đó là kinh đô của cả nước dưới triều Nguyễn, đạt đến đỉnh cao từ thời Minh Mạng (1820-1840) đến thời Tự Đức (1848-1883).
Những bản Nam Ai, Nam Bình, Hành Vân… vang lên qua giọng ca ngân dài, cùng tiếng đàn tỳ bà, nguyệt, tranh và sáo trúc – tất cả tạo nên một không gian âm thanh đầy chiều sâu khiến người nghe như bước vào một giấc mơ xứ Huế.
Điều làm nên sự khác biệt của ca Huế không chỉ ở chất nhạc mà còn ở cách biểu diễn. Trên thuyền rồng trang trí rực rỡ, các nghệ sĩ mặc áo dài tím, đầu vấn khăn, ngồi ngay ngắn biểu diễn. Người xem ngồi cách vài bước, đủ gần để nhìn ánh mắt nghệ sĩ, đủ xa để cảm nhận sự tôn nghiêm của một nghi thức nghệ thuật truyền thống.
Không có kịch bản sôi động, không hiệu ứng ánh sáng – chỉ có tiếng hát và mặt nước lặng. Nhưng chính sự tối giản ấy lại khiến cảm xúc thăng hoa, để lại dư âm dài hơn cả một đêm.
Tinh thần Huế trong từng nhịp nhạc
Ở Huế, ca Huế không chỉ xuất hiện trên thuyền du lịch. Nó hiện diện trong tiệc cưới, lễ giỗ, ngày Tết, cúng tổ… như một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần người dân xứ này. Những nghệ nhân gắn bó cả đời với ca Huế không xem đó là nghề, mà là nghiệp – thứ truyền thống không thể đánh mất.
Dẫu chịu ảnh hưởng của xu thế du lịch hoá, ca Huế vẫn giữ được bản sắc nhờ những con người âm thầm gìn giữ. Năm 2015, ca Huế được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia – một ghi nhận xứng đáng cho nghệ thuật mang đậm tâm hồn cố đô.
Người trẻ Huế và niềm tự hào
Tưởng rằng ca Huế sẽ chỉ còn là ký ức nhưng thật bất ngờ khi lớp trẻ ở Huế đang dần quay lại với nghệ thuật này. Nhiều trường học, trung tâm văn hóa mở lớp dạy ca Huế. Những câu lạc bộ sinh viên mê hát ca Huế xuất hiện ngày càng nhiều. Họ không chọn sự náo nhiệt, họ chọn cách hiểu về bản sắc quê hương mình bằng âm nhạc.
Ở một thời đại mà TikTok, Instagram thống trị đời sống giải trí, ca Huế trên sông lại trở thành “giải trí ngược dòng” – nơi người ta rũ bỏ ồn ào để tìm một chút lặng, để được chạm vào phần sâu kín nhất của Huế.
Mỗi đêm, trên dòng sông Hương, ca Huế lại vang lên như một lời thì thầm. Nó không cố gắng níu giữ ai, không kêu gọi sự thương cảm. Nó cứ nhẹ nhàng trôi như chính Huế, như chính những con người nơi đây: sâu lắng, kín đáo nhưng đầy cảm xúc.
Ca Huế không cần phô trương, bởi bản thân nó đã là một bài thơ sống. Một bài thơ được viết bằng tiếng hát, bằng làn nước, bằng ánh đèn lồng thả trôi và bằng tình yêu lặng thầm dành cho xứ sở mang tên Huế.