Máy bay biết biến hình, tốc độ tối đa 2.500 km/h, gắn hàng loạt tên lửa trên thân, tiêu diệt địch chỉ trong chớp mắt

Từ MiG-21 đến yêu cầu mới của thời đại

Trong thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh, máy bay MiG-21 được xem là một trong những chiến đấu cơ thành công nhất của Liên Xô nhờ thiết kế đơn giản, dễ bảo trì và cơ động ở cự ly gần. Tuy nhiên, những hạn chế về radar, khả năng mang vũ khí và tầm hoạt động của MiG-21 bộc lộ rõ khi đối mặt với các tiêm kích phương Tây có khả năng tác chiến ngoài tầm nhìn (BVR - Beyond Visual Range).

Để đáp ứng yêu cầu mới, MiG-23 ra đời năm 1967 với thiết kế mang tính đột phá. Đây là chiếc máy bay đầu tiên của Liên Xô có radar “look-down/shoot-down” – tức có thể phát hiện và tấn công mục tiêu bay thấp – cùng khả năng mang tên lửa dẫn radar tầm trung, đánh dấu bước tiến lớn về chiến lược phòng không.

Cánh cụp cánh xòe – thiết kế linh hoạt độc đáo

Điểm đặc biệt dễ nhận biết nhất của MiG-23 là thiết kế cánh biến hình, cho phép thay đổi góc quét từ 16° đến 72° tùy vào yêu cầu nhiệm vụ. Cánh xòe ra khi cất/hạ cánh hoặc bay chậm giúp tăng lực nâng, trong khi cánh cụp lại khi bay nhanh giúp giảm lực cản, tăng tốc độ.

Thiết kế này mang đến nhiều ưu điểm như bay tốc độ tối đa tới Mach 2.35 (~2.500 km/h), khả năng hoạt động trên đường băng ngắn và tăng hiệu quả đánh chặn và tiếp cận mục tiêu ở cự ly lớn

Tuy nhiên, hệ thống cơ khí phức tạp của cánh biến hình cũng khiến máy bay nặng hơn, bảo trì khó khăn hơn so với các dòng tiêm kích cánh cố định như MiG-21 hay F-16.

Radar và vũ khí: Bước đột phá đáng ghi nhận

MiG-23 được trang bị radar Sapfir-23, có khả năng phát hiện và theo dõi mục tiêu bay thấp – điều mà MiG-21 không thể làm. Hệ thống vũ khí đi kèm gồm: Tên lửa không đối không tầm trung R-23; Tên lửa tầm ngắn R-60, R-73; Pháo GSh-23 23mm gắn trong thân và vũ khí đối đất như rocket, bom, tên lửa có điều khiển.

Tổ hợp này biến MiG-23 từ một tiêm kích đánh chặn thành một mẫu máy bay tiêm kích đa năng, có thể thực hiện cả nhiệm vụ không đối không lẫn tấn công mặt đất.

MiG-23 từng tham chiến tại nhiều điểm nóng như: Chiến tranh Trung Đông, Chiến tranh Iran - Iraq và tấn công mặt đất và Chiến tranh vùng Vịnh 1991

Tuy được trang bị tốt hơn MiG-21, MiG-23 vẫn gặp khó khi đối đầu các máy bay thế hệ mới của NATO. Tuy nhiên, nó phù hợp với các lực lượng không quân có ngân sách hạn chế và yêu cầu đa nhiệm.

Biến thể và cải tiến: Tùy biến theo nhiệm vụ

MiG-23 có nhiều biến thể nhằm phục vụ cho các mục đích khác nhau và thích ứng với thị trường xuất khẩu:

• MiG-23MS: Phiên bản đơn giản hóa, thiếu radar hiện đại
• MiG-23ML: Cải tiến khí động học, giảm trọng lượng
• MiG-23MLD: Phiên bản mạnh nhất với radar mới, hỗ trợ tên lửa R-73
• MiG-23BN: Biến thể tấn công mặt đất
• MiG-27: Cường kích chuyên dụng, tích hợp pháo 30mm và thiết bị ngắm mục tiêu

Vị trí của MiG-23 trong lịch sử hàng không

Mặc dù không đạt được danh tiếng như MiG-29 hay Su-27, MiG-23 vẫn có vị trí đáng kể trong lịch sử hàng không quân sự:

• Là tiêm kích đầu tiên của Liên Xô có khả năng tấn công đa mục tiêu hiện đại
• Là “cầu nối” giữa MiG-21 cơ bản và các dòng máy bay thế hệ kế tiếp
• Được xuất khẩu rộng rãi đến hơn 30 quốc gia, góp phần tạo ảnh hưởng chiến lược của Liên Xô

Hiện nay, máy bay MiG-23 đã rút lui khỏi biên chế của Nga nhưng vẫn hoạt động tại một số nước như Syria, Libya, Sudan và các quốc gia châu Phi, châu Á.

Tuấn Anh