Chuyên gia kiến nghị một điều về thuế có lợi cho các hộ kinh doanh

Tại hội nghị trực tuyến với các hộ kinh doanh do Cục Thuế tổ chức ngày 5/6, Phó cục trưởng Cục Thuế, ông Mai Sơn cho biết việc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo Nghị định số 70 năm 2025 là bước chuyển có tính chất nền tảng trong công cuộc hiện đại hóa hệ thống thuế. Đây là tiền đề để tiến tới xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán từ ngày 1/1/2026, đưa hoạt động kinh doanh vào khuôn khổ minh bạch, công khai, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế tư nhân mà Nghị quyết 68 của Trung ương đã đặt ra.

Theo ông Sơn, hiện cơ quan thuế đang quản lý gần 4 triệu hộ kinh doanh trên toàn quốc, trong đó phần lớn chấp hành tốt nghĩa vụ thuế, kể cả với doanh thu phát sinh bằng tiền mặt hay chuyển khoản. Tuy nhiên, thời gian gần đây đã xuất hiện hiện tượng một số hộ kinh doanh, nhất là trong lĩnh vực bán hàng online, cố tình tìm cách né tránh bằng cách sử dụng tài khoản không chính chủ để nhận tiền, yêu cầu khách không ghi nội dung chuyển khoản, hoặc tận dụng hình thức COD để che giấu doanh thu thật. Dù đây chưa phải là hiện tượng phổ biến, nhưng nếu không kiểm soát từ sớm, sẽ tạo ra lỗ hổng trong quản lý thuế, làm mất công bằng với những người kinh doanh nghiêm túc.

Ông Sơn khẳng định rằng: “Trong những trường hợp có dấu hiệu bất thường, cơ quan thuế sẽ phối hợp với ngân hàng, Bộ Công an, Bộ Công Thương, các sàn thương mại điện tử và cả các đơn vị giao nhận hàng hóa để đối chiếu thông tin, làm rõ dòng tiền. Việc người kinh doanh dùng tài khoản người thân, bạn bè để nhận tiền cũng không thể che giấu mãi. Chúng tôi có đủ công cụ để xác minh và truy thu nếu phát hiện gian lận”.

Riêng với hình thức thanh toán qua COD vốn chiếm tỷ lệ rất cao trong thương mại điện tử, ngành thuế sẽ khai thác dữ liệu từ các đơn vị vận chuyển để nhận diện doanh thu thực tế của từng hộ kinh doanh. Điều này đồng nghĩa với việc, ngay cả khi không sử dụng hóa đơn điện tử trong giai đoạn đầu, người kinh doanh vẫn không thể né tránh hoàn toàn việc kê khai nghĩa vụ thuế nếu có doanh thu phát sinh.

Phó cục trưởng Cục Thuế cũng nhấn mạnh, việc áp dụng hóa đơn điện tử không đồng nghĩa với tăng thuế: “Thuế suất không thay đổi. Cái tăng lên là độ minh bạch. Chúng tôi không siết để thu nhiều hơn, mà để công bằng hơn”. Tuy nhiên, với những trường hợp cố tình che giấu doanh thu, lách luật, hoặc tiếp tục sử dụng các chiêu trò né thuế, ngành thuế sẽ xử lý quyết liệt. Trong trường hợp vi phạm ở mức nghiêm trọng, hoàn toàn có thể chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý hình sự theo quy định pháp luật.

Trong tháng 6 này, cơ quan thuế sẽ trực tiếp đến từng hộ kinh doanh để hỗ trợ chuyển đổi sang hình thức hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Mục tiêu là tạo thuận lợi tối đa, tránh gây lúng túng hoặc gián đoạn hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, theo phản ánh tại hội nghị, nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt tại các chợ truyền thống, vẫn gặp khó khăn khi lắp đặt thiết bị in hóa đơn, máy POS hoặc kết nối với hệ thống phần mềm quản lý. Một số hộ tỏ ra e ngại trước sự thay đổi đột ngột, lo sợ mình không đủ kỹ năng sử dụng công nghệ hoặc thiếu chi phí đầu tư ban đầu.

Bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam đề xuất cơ quan thuế nghiên cứu các giải pháp linh hoạt hơn, thay vì cứng nhắc yêu cầu in hóa đơn ngay tại điểm bán. “Có thể cho phép gửi hóa đơn qua Zalo, email hoặc các ứng dụng phổ biến khác, đặc biệt là với các hộ nhỏ, ít giao dịch” bà kiến nghị.

Bên cạnh đó, bà Cúc cũng nêu ra một lo lắng đáng lưu ý rằng nhiều hộ kinh doanh hiện đang nộp thuế khoán theo mức ấn định từ trước, nay nếu chuyển sang kê khai và hóa đơn điện tử khiến doanh thu thể hiện cao hơn nhiều, liệu có bị truy thu phần chênh lệch của những tháng, những năm trước không?

Từ thực tế đó, bà Cúc kiến nghị ngành thuế nên có chính sách đảm bảo như không truy hồi phần thuế chênh lệch trước ngày 1/1/2026, để tạo tâm lý yên tâm cho các hộ kinh doanh khi chuyển từ cơ chế khoán sang tự khai, tự nộp.

Lê Thành