Máy bay mang tên “Thiên nga trắng”, bay nhanh hơn tên lửa hành trình, hỏa lực đủ để xóa sổ một thành phố trong nháy mắt
Đây là máy bay ném bom chiến lược siêu thanh lớn nhất và nhanh nhất từng được sản xuất, giữ vai trò then chốt trong chiến lược răn đe hạt nhân toàn cầu của Nga.
Cỗ máy bay siêu thanh lớn nhất từng được chế tạo
Trong danh mục các loại máy bay ném bom chiến lược được phát triển từ thời Chiến tranh Lạnh, Tupolev Tu-160M luôn chiếm vị trí đặc biệt. Không chỉ bởi nó là chiếc máy bay có kích thước lớn nhất, mà còn bởi tốc độ, tầm bay và khả năng răn đe mà nó mang lại. Với biệt danh “Thiên nga trắng” tại Nga và “Blackjack” trong hệ thống định danh NATO, Tu-160M là phiên bản hiện đại hóa của Tu-160, được thiết kế nhằm duy trì sức mạnh răn đe hạt nhân trong bối cảnh chiến lược toàn cầu đang thay đổi.
Tu-160M sử dụng bốn động cơ phản lực NK-32-02 có lực đẩy cực lớn, cho phép đạt vận tốc tối đa hơn 2.200 km/h (Mach 2.05) – biến nó thành chiếc máy bay ném bom nhanh nhất từng được sản xuất. Tầm bay của Tu-160M vượt quá 12.000 km mà không cần tiếp nhiên liệu, đồng nghĩa với việc nó có thể thực hiện các nhiệm vụ tấn công xuyên lục địa từ căn cứ trong nước.
Khác với các dòng máy bay tàng hình như B-2 hay B-21 của Mỹ, Tu-160M tận dụng ưu thế tốc độ và tầm xa để vượt qua hệ thống phòng không đối phương, hoặc phóng tên lửa hành trình từ khoảng cách an toàn mà không cần xâm nhập trực tiếp.
Chương trình hiện đại hóa toàn diện sau thời Liên Xô
Ban đầu được phát triển vào cuối thập niên 1980, Tupolev Tu-160 từng là biểu tượng kỹ thuật của không quân Liên Xô. Sau nhiều năm sử dụng, năm 2015, Nga bắt đầu một chương trình hiện đại hóa toàn diện, nhằm nâng cấp các máy bay cũ và chế tạo mới dòng Tu-160M2.
Các cải tiến đáng kể bao gồm:
- Động cơ NK-32-02 thế hệ mới: tăng hiệu suất, giảm tiêu hao nhiên liệu và tăng độ tin cậy.
- Buồng lái số hóa và hệ thống điều khiển bay điện tử hoàn toàn mới.
- Radar hiện đại, liên kết dữ liệu số, dẫn đường bằng hệ thống vệ tinh GLONASS.
- Khả năng sử dụng tên lửa hành trình Kh-101/Kh-102, trong đó Kh-102 mang đầu đạn hạt nhân, tầm bắn lên tới 5.000 km.
Tháng 1/2022, chiếc Tu-160M được chế tạo hoàn toàn mới đầu tiên đã thực hiện chuyến bay thử, đánh dấu lần đầu tiên Nga khôi phục dây chuyền sản xuất máy bay ném bom chiến lược kể từ khi Liên Xô tan rã. Động thái này cho thấy quyết tâm duy trì một lực lượng máy bay chiến lược độc lập, không phụ thuộc vào di sản cũ.
Vũ khí răn đe trong chiến lược tam trụ hạt nhân
Tu-160M là một phần của "bộ ba hạt nhân" – bên cạnh tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và tàu ngầm mang tên lửa – giữ vai trò đảm bảo khả năng tấn công đáp trả thứ hai trong trường hợp bị tấn công hạt nhân. Với khả năng mang tới 12 tên lửa hành trình tầm xa, mỗi chiếc Tu-160M có thể thực hiện đòn đánh tầm xa cực kỳ chính xác từ sâu trong lãnh thổ Nga.
Không quân Nga đã sử dụng Tu-160M trong nhiều cuộc tuần tra tại Bắc Cực, Thái Bình Dương và bay sát không phận NATO để thể hiện sự hiện diện. Năm 2018, hai chiếc Tu-160 đã bay thẳng sang Venezuela, vượt gần 10.000 km mà không cần tiếp nhiên liệu, cho thấy khả năng cơ động và hỗ trợ chiến lược tầm xa.
Tính đến năm 2024, Không quân Nga có khoảng 15–17 chiếc Tu-160, phần lớn đã hoặc đang được nâng cấp lên chuẩn M. Ngoài ra, Nga đang nỗ lực sản xuất thêm ít nhất 10 chiếc mới trong thập kỷ tới. Tuy nhiên, tiến độ sản xuất bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu linh kiện, đặc biệt là vi mạch và thiết bị điện tử trong bối cảnh cấm vận.