Di tích đặc biệt từng là tâm chấn của bom đạn ở miền Trung sắp được quy hoạch và nâng cấp toàn diện
Nhiệm vụ quy hoạch di tích nhằm cụ thể hóa quy hoạch giai đoạn 2021–2030, bảo tồn di sản lịch sử và kết nối với phát triển du lịch tại khu vực miền Trung.
Phạm vi và mục tiêu lập quy hoạch
Ngày 29/4/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính đã ký Quyết định số 861/QĐ-TTg phê duyệt Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị và các địa điểm lưu niệm sự kiện lịch sử 81 ngày đêm năm 1972. Đây là bước đi quan trọng nhằm bảo tồn di tích cấp quốc gia đặc biệt và phát huy giá trị lịch sử – văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững tại Quảng Trị.
Theo nội dung quyết định, phạm vi nghiên cứu quy hoạch bao gồm diện tích khoảng 454,15 ha, trải rộng trên địa bàn các phường 1, 2, 3 và An Đôn (thị xã Quảng Trị); xã Hải Phú (huyện Hải Lăng); xã Triệu Trạch và xã Triệu Trung (huyện Triệu Phong), tỉnh Quảng Trị.
Việc lập quy hoạch không chỉ nhằm bảo tồn các di tích gắn với sự kiện 81 ngày đêm – một trong những trang sử bi tráng nhất trong kháng chiến chống Mỹ mà còn hướng tới tôn vinh tinh thần bất khuất, lòng yêu nước và sự hy sinh anh dũng của quân dân Quảng Trị. Đồng thời, đây là bước cụ thể hóa nội dung Quy hoạch tỉnh Quảng Trị thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trước đó.
Đối tượng nghiên cứu và nội dung lập quy hoạch
Đối tượng được đưa vào nội dung nghiên cứu gồm toàn bộ Di tích quốc gia đặc biệt Thành cổ Quảng Trị cùng các địa điểm lưu niệm 81 ngày đêm năm 1972. Ngoài ra, quy hoạch còn bao gồm các thành phần như:
- Giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc của di tích.
- Di sản văn hóa phi vật thể gắn liền với cộng đồng địa phương như lễ hội, phong tục, tín ngưỡng.
- Hiện trạng quản lý, bảo vệ di tích, cơ sở hạ tầng liên quan, cũng như yếu tố kinh tế - xã hội và môi trường.
Một điểm nhấn trong nhiệm vụ quy hoạch là xác định mối liên hệ giữa cụm di tích Thành cổ với các điểm du lịch, di tích khác trong tỉnh và vùng lân cận. Điều này nhằm tạo thành chuỗi điểm đến liên hoàn, có khả năng hình thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù.
Định hướng quy hoạch: Bảo tồn kết hợp phát triển
Nội dung lập quy hoạch nhấn mạnh việc:
Khảo sát, đánh giá hiện trạng di tích: bao gồm yếu tố vật lý, kiến trúc, cảnh quan, cũng như tình trạng hư hỏng, xuống cấp.
Định hướng không gian, tổ chức cảnh quan: xác định các khu vực cần bảo tồn nghiêm ngặt, khu vực có thể xây dựng công trình hỗ trợ du lịch như trung tâm giới thiệu, nhà trưng bày, bãi đỗ xe, lối đi bộ...
Quy hoạch cũng đề cập việc xác định nhu cầu sử dụng đất, chỉ tiêu phát triển du lịch, hạ tầng kỹ thuật, làm cơ sở cho việc bố trí không gian, phát triển các dịch vụ phục vụ khách tham quan trong tương lai.
Đặc biệt, việc bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích được yêu cầu dựa trên nguyên tắc giữ gìn yếu tố gốc cấu thành di tích, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng địa phương tham gia vào quá trình bảo tồn và khai thác giá trị.
Giải pháp thực hiện quy hoạch
Bên cạnh các nội dung chuyên môn, quyết định cũng đưa ra hệ thống các giải pháp thực hiện gồm:
- Giải pháp quản lý: xây dựng mô hình tổ chức, cơ chế phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực quản lý di tích.
- Giải pháp đầu tư: huy động nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, xã hội hóa và hợp tác công tư.
- Giải pháp tuyên truyền: đẩy mạnh truyền thông về giá trị di tích, thu hút sự tham gia của cộng đồng dân cư.
- Giải pháp về nguồn nhân lực: đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chuyên trách trong lĩnh vực di sản, quản lý quy hoạch và phát triển du lịch văn hóa.
Những nội dung này sẽ là nền tảng để thực hiện một quy hoạch tổng thể mang tính thực tiễn, góp phần kết nối quá khứ với hiện tại, từ đó định hình tương lai phát triển bền vững cho vùng đất Quảng Trị.
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị được giao làm đầu mối tổ chức triển khai nhiệm vụ lập quy hoạch, bao gồm: Bố trí nguồn vốn và phê duyệt dự toán chi phí lập quy hoạch; Phân công cơ quan chủ đầu tư và lựa chọn đơn vị tư vấn phù hợp theo quy định pháp luật.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các Bộ, ngành liên quan có trách nhiệm phối hợp, hỗ trợ về chuyên môn và thẩm định đồ án quy hoạch. Quá trình lập quy hoạch cần đảm bảo chất lượng, tiến độ và tính khả thi, đồng thời tạo sự đồng thuận của cộng đồng dân cư – chủ thể sống trên vùng đất di tích.
Cuộc chiến đấu anh dũng trong 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị (từ ngày 28/6 đến 16/9/1972) đã đi vào lịch sử như bản tráng ca hào hùng của quân và dân Quảng Trị nói riêng và cả nước nói chung.
Cuộc chiến đấu giữa ta và địch tại Quảng Trị trong 81 ngày đêm, từ 28/6 đến 16/9/1972, diễn ra vô cùng ác liệt, suốt cả ngày lẫn đêm. Hai bên giằng co từng mét đất, từng ngôi nhà. Bom đạn đã phá hủy hoàn toàn thị xã Quảng Trị. Thành cổ cũng bị phá nát hoàn toàn. Các chốt quan trọng như Long Quang, nhà thờ Trí Bưu, ngã ba Long Hưng, ngã ba Cầu Ga… là những nơi mà quân giải phóng bất chấp hiểm nguy, gian khổ để đập tan các đợt phản kích của địch. Có ngày ta phải đương đầu với 5 đợt tấn công bằng bộ binh, xe tăng, phi pháo của địch. Đặc biệt, Thành cổ Quảng Trị là tiêu điểm ác liệt nhất và cũng là nơi thể hiện tinh thần anh dũng hy sinh, chiến đấu phi thường của quân và dân ta.