Dạy con làm chủ cảm xúc, nhưng phương pháp của cha mẹ Việt và cha mẹ Nhật lại khác nhau hoàn toàn
Cùng một phản ứng của trẻ nhỏ là cơn giận dữ, hãy xem sự khác biệt trong cách dạy con của cha mẹ Việt và cha mẹ Nhật.
Cơn giận của trẻ nhỏ – từ ánh mắt hằm hè, tiếng gào khóc đến hành vi vùng vằng thường khiến cha mẹ cảm thấy xấu hổ, bối rối hoặc mất bình tĩnh, nhất là ở nơi công cộng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia tâm lý trẻ em, đó lại là biểu hiện bình thường trong quá trình phát triển cảm xúc của trẻ.
Trẻ chưa biết cách kiểm soát và diễn đạt cảm xúc bằng ngôn ngữ. Khi cảm thấy thất vọng, bị từ chối hoặc không được đáp ứng mong muốn, chúng phản ứng bằng cơn giận như một cách giải tỏa. Vấn đề không nằm ở việc trẻ tức giận, mà là cách người lớn phản ứng với điều đó.
Đây là lúc khác biệt văn hóa giáo dục thể hiện rất rõ – đặc biệt giữa cha mẹ Việt và cha mẹ Nhật.
Người Nhật chọn cách im lặng, người Việt cuống cuồng can thiệp
Nếu bạn từng đến Nhật Bản hoặc theo dõi các video về giáo dục Nhật, bạn có thể thấy một điều đặc biệt: cha mẹ Nhật rất bình tĩnh khi con nổi cơn thịnh nộ. Họ thường đứng quan sát, không quát mắng, không dỗ dành thái quá, thậm chí… im lặng hoàn toàn.
Sự im lặng đó không đồng nghĩa với thờ ơ, mà là một phương pháp đã được rèn luyện: tôn trọng cảm xúc của con và để con tự điều chỉnh. Theo họ, nếu cha mẹ can thiệp quá sớm, trẻ sẽ không học được cách tự kiểm soát và chỉ biết “khóc là được đáp ứng”.
Trong khi đó, cha mẹ Việt lại có xu hướng hành động ngay lập tức. Một số người cố gắng dỗ dành bằng lời hứa “mua cái khác”, “cho cái này”, số khác lại mắng, thậm chí đánh để “cho chừa”. Cả hai cách đều có thể vô tình gửi đi thông điệp sai: một là chiều chuộng quá mức, hai là khiến trẻ sợ hãi và không dám thể hiện cảm xúc thật.
Giáo dục cảm xúc: Người Nhật dạy con kiểm soát, người Việt dạy con nín ngay
Sự khác biệt không chỉ nằm ở cách phản ứng, mà bắt nguồn từ triết lý giáo dục cảm xúc trong từng nền văn hóa. Tại Nhật, giáo dục cảm xúc được đưa vào trường học ngay từ mẫu giáo. Trẻ được học cách gọi tên cảm xúc của mình: tức giận, buồn bực, thất vọng…, được dạy cách thở sâu, ngồi yên, hoặc vẽ ra cảm xúc của mình thay vì hét lên.
Cha mẹ Nhật thường không nói “nín đi!” khi con khóc, mà nói: “Mẹ thấy con đang tức giận” – để con học cách nhận diện cảm xúc. Sau đó, họ mới nhẹ nhàng hỏi: “Con có muốn nói cho mẹ nghe không?” hoặc “Chúng ta cùng hít thở sâu nhé”.
Ngược lại, nhiều cha mẹ Việt ưu tiên dập tắt cơn giận nhanh nhất có thể – bằng vật chất hoặc bằng uy quyền. Điều này khiến trẻ không học được cách kiểm soát, mà học cách “diễn cảm xúc” để đạt mục đích, hoặc “giấu cảm xúc” vì sợ bị mắng.
Sự im lặng của cha mẹ Nhật không phải là bỏ mặc con, mà là một chiến lược kiên định và đầy chủ đích. Họ tin rằng, nếu cứ can thiệp mỗi khi con nổi nóng, đứa trẻ sẽ không học được cách đứng dậy sau cảm xúc tiêu cực.
Thay vì ra lệnh, họ chờ con bình tĩnh, sau đó mới hỏi chuyện. Nhờ đó, trẻ học được một kỹ năng sống quan trọng: kiểm soát cảm xúc trước khi hành động. Đây là yếu tố nền tảng của trí tuệ cảm xúc (EQ) – kỹ năng được xem là còn quan trọng hơn IQ trong thành công xã hội và nghề nghiệp.
Không phải lúc nào cũng có thể “giống người Nhật hoàn toàn”, bởi văn hóa, xã hội và điều kiện sống mỗi nơi khác nhau. Nhưng bài học lớn nhất từ cách ứng xử với cơn giận của trẻ là:
Hãy bình tĩnh, dù con đang gào khóc.
Quan sát và công nhận cảm xúc của trẻ thay vì phán xét.
Tránh dỗ dành bằng vật chất hay “nói gì con cũng được” chỉ để con nín.
Dạy trẻ gọi tên cảm xúc và cách xử lý nó, như hít thở sâu, nói chuyện, vẽ tranh, viết nhật ký…
Và đôi khi, chỉ cần đứng bên cạnh và im lặng, đó cũng là một sự hiện diện đủ đầy.