Du lịch Côn Đảo: Đi từ “địa ngục” đến thiên đường nghỉ dưỡng
Côn Đảo là nơi hội tụ giữa thiên nhiên nguyên sơ và ký ức dân tộc. Du lịch ở đây là hành trình khám phá hệ sinh thái biển – rừng, kết hợp với tri ân lịch sử.
Côn Đảo – Tên gọi từ cổ chí kim và dấu ấn lịch sử chủ quyền
Côn Đảo – tên gọi chính thức được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam công nhận từ năm 1977, là đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Trước thế kỷ 20, sử Việt ghi tên quần đảo này là Côn Lôn hoặc Côn Nôn. Trong các tài liệu phương Tây, người Pháp và Anh gọi nơi đây là Poulo Condor – biến âm từ từ "Pulo Kundur" (nghĩa là đảo bí) trong tiếng Malay.
Với vị trí chiến lược trên tuyến hàng hải quốc tế nối liền Á – Âu, Côn Đảo từng xuất hiện trong ghi chép của nhà thám hiểm Marco Polo từ thế kỷ 13 khi ông và đoàn thủy thủ bị bão đánh dạt vào đây năm 1294. Từ thế kỷ 15 đến 17, các đoàn tàu châu Âu liên tục ghé thăm quần đảo này.
Đến thế kỷ 18, tham vọng thực dân trỗi dậy. Năm 1702, Công ty Đông Ấn Anh chiếm đóng và xây dựng pháo đài trên đảo. Tuy nhiên, sau cuộc nổi dậy của lính Mã Lai theo lệnh nhà Nguyễn năm 1705, quân Anh buộc phải rút lui.
Sự kiện Bá Đa Lộc ký hiệp ước Versailles năm 1787, nhường Côn Lôn và Đà Nẵng cho Pháp, đánh dấu bước ngoặt về mặt pháp lý trong lịch sử chủ quyền lãnh thổ. Dù hiệp ước này không được thực thi do nước Pháp rối ren, nó mở đường cho Pháp can thiệp sâu hơn vào Việt Nam.
Ngày 28/11/1861, Pháp chính thức chiếm đóng Côn Đảo. Ngày 1/2/1862, nhà tù Côn Đảo được thành lập, khởi đầu cho 113 năm biến nơi đây thành "địa ngục trần gian" – nơi giam giữ, tra tấn hàng chục nghìn tù nhân chính trị Việt Nam. Những cái tên như Lê Hồng Phong, Nguyễn An Ninh, Võ Thị Sáu, Nguyễn Văn Trỗi… gắn liền với ký ức bi tráng nơi đây.
Côn Đảo từng nhiều lần thay đổi về hành chính. Từ thuộc tỉnh Hà Tiên, chuyển cho Vĩnh Long quản hạt, đến khi trở thành quận của Nam Kỳ (1882), rồi tỉnh Côn Sơn (1956), cơ sở hành chính Côn Sơn (1965), thị trấn Phú Hải (1974) và sau 1975, chính thức trở thành huyện Côn Đảo như ngày nay.
Từ “địa ngục trần gian” đến thiên đường du lịch sinh thái – tâm linh
Ngày 1/5/1975, Côn Đảo được giải phóng, thoát khỏi xiềng xích kéo dài hơn một thế kỷ. Nhưng trong những năm đầu thống nhất, Côn Đảo gần như biệt lập: không điện, không nước ngọt ổn định, chỉ có biển cả và ký ức lịch sử.
Đến đầu những năm 2000, Côn Đảo bắt đầu chuyển mình. Điện lưới quốc gia được kéo ra đảo, sân bay được nâng cấp, các tuyến tàu cao tốc nối đảo với đất liền. Hệ thống đường giao thông, du lịch, lưu trú phát triển nhanh nhưng thận trọng. Chính quyền huyện Côn Đảo luôn xác định phương châm “phát triển không đánh đổi thiên nhiên và lịch sử”.
Đồ án quy hoạch phát triển Côn Đảo đến năm 2045 xác định rõ định hướng: xây dựng nơi đây thành khu du lịch sinh thái – lịch sử – văn hóa đẳng cấp quốc tế, gắn với bảo tồn hệ sinh thái biển – rừng và di sản lịch sử cách mạng.
Hiện nay, mô hình du lịch cộng đồng “một ngày làm người đảo”, “cùng ngư dân ra khơi”, “bảo tồn rùa biển” được khuyến khích phát triển song song với các khu nghỉ dưỡng cao cấp có kiểm soát về môi trường.
Trải nghiệm du lịch tại Côn Đảo: Thiên nhiên hoang sơ và chiều sâu văn hóa
Khí hậu & thời gian lý tưởng
Từ tháng 3 đến tháng 9 là thời điểm đẹp nhất để đến Côn Đảo. Dù vào mùa mưa, biển phía Đông và Đông Bắc vẫn êm đềm, thuận lợi cho tham quan các đảo nhỏ. Tháng 7 – 9 là mùa sinh sản rùa biển. Từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau là mùa gió chướng, nhưng khu vực phía Tây và Tây Nam đảo lớn vẫn tĩnh lặng, thích hợp du lịch.
Di chuyển
Từ TP.HCM hoặc Hà Nội, du khách có thể bay đến Côn Đảo (via Côn Đảo Airport). Ngoài ra, đi tàu cao tốc từ Vũng Tàu (5 tiếng) hoặc Sóc Trăng (2 tiếng) là lựa chọn kinh tế hơn. Trên đảo, phương tiện phổ biến là taxi, xe điện, thuê xe máy hoặc ô tô theo tour.
Lưu trú
Côn Đảo có đầy đủ lựa chọn từ homestay, nhà nghỉ đến resort 5 sao như Six Senses Côn Đảo. Giá phòng dao động từ 200.000 đồng đến hơn 10 triệu đồng/đêm. Một số điểm cho phép cắm trại qua đêm như Bãi Ông Đụng, Bãi Nhát.
Chơi gì ở Côn Đảo?
Côn Đảo, vùng đất cách biệt giữa đại dương, không chỉ là nơi lưu giữ ký ức bi tráng của dân tộc, mà còn là một thiên đường biển với những trải nghiệm thiên nhiên và văn hóa không đâu sánh bằng.
Nếu bắt đầu một ngày bằng chuyến canô hướng ra Hòn Bảy Cạnh, bạn sẽ hiểu vì sao nơi đây được mệnh danh là vùng sinh sản lớn nhất của rùa biển ở Việt Nam. Những bãi cát vàng mịn, tiếng sóng vỗ nhè nhẹ, cùng khung cảnh thiêng liêng khi rùa mẹ âm thầm tìm chỗ làm tổ trong đêm tối, mang đến cho du khách cảm giác xúc động và trân trọng sự sống. Cũng chính tại đây, bạn có thể lặn ngắm san hô rực rỡ hay dạo bước giữa rừng ngập mặn xanh thẳm – một hệ sinh thái quý hiếm còn sót lại giữa đại dương bao la.
Rẽ sang một hướng khác, hành trình khám phá các hòn đảo nhỏ như Hòn Cau, Hòn Tài, Hòn Bông Lan lại mở ra không gian tĩnh lặng, nơi thiên nhiên vẫn giữ nguyên sự hoang sơ như thuở ban đầu. Đây là lựa chọn tuyệt vời cho những ai muốn rời xa đám đông, dành một buổi trưa thảnh thơi giữa biển trời, thậm chí chẳng cần làm gì ngoài việc nghe tiếng gió và thả hồn theo từng đợt sóng.
Và nếu yêu thích những điều kỳ thú, Vịnh Đầm Tre sẽ khiến bạn bất ngờ với hệ sinh thái phong phú – nơi chim yến kéo về làm tổ, còn các loài sinh vật biển thì ẩn mình giữa thảm thực vật xanh rì. Không quá xa là bãi Đầm Trầu – địa điểm mà chỉ cần một lần chứng kiến khoảnh khắc máy bay sà xuống sát đầu người, bạn sẽ hiểu vì sao nơi này được nhắc đến nhiều trên các trang du lịch thế giới. Làn nước xanh trong, cát trắng mịn cùng không khí sôi động nhưng vẫn giữ được nét hoang dã, Đầm Trầu là nơi lý tưởng để hòa mình vào biển cả.
Những cung đường ven biển uốn lượn qua Mũi Tàu Bể, Mũi Cá Mập hay Bãi Nhát không chỉ mê hoặc các tay máy ảnh mà còn làm say lòng những kẻ lữ hành đang đi tìm khung cảnh nên thơ, hoang dại. Ở đó, đá chồng đá, sóng nối sóng, gió thổi không ngừng như lời thì thầm của biển kể về những ngày tháng chưa từng ngủ yên.
Và rồi khi chiều buông, ánh nắng vàng nhẹ len qua rặng cây, đó là lúc thích hợp để bước vào một không gian khác – không gian của ký ức và lịch sử.
Hệ thống nhà tù Côn Đảo với trại Phú Hải, chuồng cọp Pháp, chuồng cọp Mỹ... vẫn lặng lẽ nằm đó như những nhân chứng sống của một thời đen tối. Mỗi bước chân qua đây là một lần chạm vào nỗi đau, nhưng cũng là lời nhắc về lòng quả cảm, về khát vọng độc lập đã thắp sáng mảnh đất cô liêu này.
Gần đó, Bảo tàng Côn Đảo mở ra cánh cửa vào đời sống quá khứ của người dân nơi đảo xa, với hơn 2.000 hiện vật từ đấu tranh cách mạng đến sinh hoạt thường ngày. Còn khi ngẩng đầu nhìn về phía núi, Chùa Núi Một hiện lên thanh tịnh giữa lưng chừng trời. Từ độ cao 120m, phóng tầm mắt ra xa, toàn cảnh thị trấn và biển khơi như nằm gọn trong một bức tranh thủy mặc, khiến lòng người bỗng lặng lại.
Nếu tò mò về những câu chuyện dân gian, đừng bỏ qua Đền thờ bà Phi Yến – ngôi miếu nhỏ thấm đẫm màu sắc tâm linh, nơi tổ chức lễ giỗ chay mỗi năm, gắn liền với truyền thuyết về vị thứ phi hiền đức của chúa Nguyễn Ánh.
Côn Đảo còn là nơi lưu giữ những khoảnh khắc khó quên qua từng trải nghiệm đời thường. Một buổi dã ngoại ở Bãi Ông Đụng hay Bãi Dương mang lại cảm giác nhẹ nhõm, thư thái – như thể thời gian nơi đây trôi chậm lại để bạn tận hưởng từng làn gió biển.
Ẩm thực Côn Đảo
Ẩm thực Côn Đảo là sự kết tinh giữa tinh hoa biển cả và thói quen mộc mạc của người dân đảo. Những món ăn như ốc vú nàng, tôm hùm đỏ, tôm mũ ni, cá mú đỏ… đều mang hương vị đậm đà, được chế biến tươi ngay sau khi đánh bắt. Một đĩa mực một nắng nướng thơm lừng hay nồi lẩu cá bớp nghi ngút khói khiến người ta muốn ngồi lại lâu hơn bên bàn ăn ven biển.
Và nếu mang theo một phần Côn Đảo về đất liền, hãy chọn mứt hạt bàng – đặc sản được làm từ hạt của cây bàng vuông biểu tượng hay một chai rượu sâm đất ngọt nhẹ, thơm dịu. Những món quà ấy không chỉ đậm vị mà còn đậm nghĩa, như một cách lưu giữ hương vị của biển đảo trong ký ức.
Bạn có thể tìm thấy tất cả những đặc sản ấy tại chợ Côn Đảo hoặc những cửa hàng nhỏ dọc theo đường Phạm Văn Đồng, Nguyễn Huệ – nơi dòng người qua lại không vội, nhưng câu chuyện thì không ngừng nối tiếp.