Để con tự đi học: Cha mẹ Nhật tin vào điều gì mà cha mẹ Việt chưa dám?
Không cần người lớn đưa đón, trẻ em Nhật 6 tuổi đã có thể tự đi bộ, bắt tàu điện đến trường. Bí quyết nằm ở cách họ dạy kỹ năng sinh tồn từ rất sớm.
Tại Nhật Bản, hình ảnh những đứa trẻ tiểu học mặc đồng phục, đeo balo màu sắc và đi bộ từng tốp nhỏ đến trường mỗi sáng là chuyện rất đỗi bình thường. Không có bố mẹ đưa đón, không người lớn đi kèm, nhưng các em vẫn đến lớp đúng giờ, an toàn và đầy trách nhiệm.
Điều này khiến không ít phụ huynh ở các quốc gia khác – đặc biệt là Việt Nam – ngỡ ngàng. Bởi ở độ tuổi 6, nhiều trẻ vẫn chưa tự buộc dây giày hay tự ăn cơm, chứ đừng nói đến việc tự di chuyển giữa đường phố đông đúc. Nhưng tại Nhật, sự tự lập không phải là kỳ tích – mà là kết quả của cả một quá trình rèn luyện kỹ năng sinh tồn từ rất sớm.
Dạy kỹ năng sống – bắt đầu từ những điều nhỏ nhất
Ngay từ khi trẻ còn mẫu giáo, cha mẹ Nhật đã bắt đầu dạy con các kỹ năng cơ bản để chăm sóc bản thân và ứng phó với môi trường xung quanh. Từ cách mang giày, mặc đồng phục, chuẩn bị cặp sách đến cách sang đường, gọi người giúp đỡ nếu bị lạc – tất cả đều được hướng dẫn cụ thể, kiên nhẫn và lặp lại nhiều lần.
Không như nhiều cha mẹ Việt thường “làm hộ cho nhanh”, cha mẹ Nhật thường kiên nhẫn đứng quan sát và để con tự xử lý. Khi con vấp ngã, họ không vội chạy đến nâng dậy mà để con học cách đứng lên.
Bước vào tiểu học, trẻ được khuyến khích đi học một mình, hoặc theo nhóm bạn cùng lớp trong khu phố. Một số thành phố có chương trình “đi học an toàn” – nơi các tình nguyện viên (thường là người già về hưu) sẽ đứng ở các ngã tư chính để hướng dẫn, không phải trông coi.
Dạy con xử lý rủi ro, không tránh né nỗi sợ
Người Nhật không giấu con khỏi các tình huống nguy hiểm, mà dạy con nhận diện và ứng xử với rủi ro. Trong chương trình giáo dục tiểu học, có hẳn các buổi học kỹ năng sinh tồn: cách thoát hiểm khi xảy ra cháy, bão, động đất; kỹ năng gọi người giúp đỡ khi bị lạc; ghi nhớ số điện thoại gia đình và biển số xe của người thân…
Các trường học thường xuyên tổ chức diễn tập phòng cháy chữa cháy, sơ tán khẩn cấp, mô phỏng tình huống thật. Trẻ cũng được dạy cách xử lý khi gặp người lạ, cách nói “không” nếu bị đề nghị cho đi nhờ xe hoặc nhận đồ vật không rõ nguồn gốc.
Sự rèn luyện đều đặn này giúp trẻ không bị hoảng loạn trước tình huống bất ngờ, biết cách giữ bình tĩnh và đưa ra lựa chọn an toàn. Đây chính là lý do khiến trẻ Nhật có thể một mình đi học từ sớm mà không lo lạc đường hay bị nguy hiểm.
Một điểm then chốt trong việc giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ em Nhật là tư duy trao quyền. Cha mẹ và thầy cô không kiểm soát mà tin tưởng con, giao nhiệm vụ nhỏ để trẻ học cách chịu trách nhiệm.
Từ tiểu học, trẻ đã có nhiệm vụ trực nhật, chia cơm cho bạn, tự dọn bàn ăn, tự kiểm tra đồ dùng học tập mỗi ngày. Khi trẻ được tin tưởng, trẻ sẽ hình thành cảm giác mình có giá trị và nỗ lực sống đúng với kỳ vọng.
Đi học một mình không chỉ là biểu hiện của sự dũng cảm, mà còn là minh chứng cho lòng tin của người lớn đối với con cái. Cũng nhờ đó, trẻ em Nhật sớm ý thức về vai trò của bản thân trong xã hội và học cách chủ động hơn trong cuộc sống.
Đi học một mình: Không phải là thả lỏng, mà là có quy trình kỹ lưỡng
Tuy để con tự đi học, nhưng cha mẹ Nhật không buông lỏng. Trước khi cho con “xuống phố”, họ đi thử tuyến đường, căn giờ, hướng dẫn con kỹ lưỡng từng ngã rẽ, biển báo, đèn tín hiệu.
Nhiều gia đình còn dùng thiết bị định vị GPS gắn trong balo hoặc đồng hồ để theo dõi hành trình con đi học. Tuy nhiên, mục tiêu không phải là kiểm soát con, mà để bảo đảm an toàn trong giai đoạn đầu rèn luyện.
Ở khía cạnh xã hội, Nhật Bản có mạng lưới cộng đồng “watchful eyes” – những đôi mắt thân thiện từ người dân xung quanh, luôn sẵn sàng giúp đỡ trẻ nhỏ khi cần. Sự hỗ trợ này tạo nên một “vòng an toàn mềm” mà không gây áp lực cho trẻ.
Bài học cho cha mẹ Việt: Tự lập là kết quả của niềm tin và kiên nhẫn
Nuôi con theo kiểu Nhật – cho trẻ tự lập từ sớm không có nghĩa là thả rông hay đặt con vào nguy hiểm. Đó là một quy trình có tính giáo dục rõ ràng, bắt đầu từ những hành động nhỏ và được lặp lại hàng ngày với sự đồng hành thầm lặng của cha mẹ.
Để trẻ tự đi học từ năm 6 tuổi có thể còn xa lạ với nhiều gia đình Việt, nhưng bài học quan trọng nhất từ cách dạy con của người Nhật chính là: tin vào khả năng của con, kiên nhẫn huấn luyện từng bước, và dạy con đối mặt với rủi ro thay vì né tránh nó.