Lịch sử hình thành, sáp nhập ít ai ngờ về "thủ phủ" của tỉnh đông dân thứ 3 và giàu thứ 8 cả nước
Qua nhiều lần sáp nhập, thành phố không ngừng mở rộng địa giới và gia tăng quy mô dân số.
Lịch sử hình thành và sáp nhập của thành phố Thanh Hóa
Thành phố Thanh Hóa được hình thành trên vùng đất lâu đời của người Việt cổ, nằm ở vị trí giao thoa giữa Bắc Bộ và Trung Bộ, với vai trò là cửa ngõ phía nam miền Bắc. Suốt chiều dài lịch sử, thành phố đã trải qua nhiều lần điều chỉnh địa giới hành chính, từng bước mở rộng quy mô, gia tăng vai trò và tầm vóc trong hệ thống đô thị quốc gia.
Cột mốc đầu tiên trong tiến trình hình thành đô thị là vào năm 1804, khi vua Gia Long ra chỉ dụ dời trấn thành Thanh Hóa từ Dương Xá về Thọ Hạc, đặt tên là Hạc Thành. Đến năm 1889, vua Thành Thái thành lập thị xã Thanh Hóa, hợp nhất từ bảy làng thuộc tổng Bố Đức và tổng Thọ Hạc.
Dưới thời Pháp thuộc, Thanh Hóa được nâng cấp thành thành phố cấp 3. Tuy nhiên, sau Cách mạng Tháng Tám 1945, để phù hợp với tình hình mới, đô thị này trở lại tên gọi là thị xã. Đến năm 1954, thị xã Thanh Hóa gồm năm phường và một xã. Bước sang năm 1963, địa giới hành chính tiếp tục mở rộng với việc sáp nhập xã Đông Giang và xóm Núi xã Hoằng Long, lập thêm hai phường mới là Hàm Rồng và Nam Ngạn.
Các năm tiếp theo, thị xã liên tục điều chỉnh: năm 1971 thêm ba xã từ huyện Đông Sơn và một xã từ Quảng Xương; năm 1991 được công nhận là đô thị loại 4; đến 1993 là đô thị loại 3 với 12 phường xã. Bước ngoặt quan trọng đến vào năm 1994 khi thị xã chính thức được nâng cấp thành thành phố Thanh Hóa với 15 đơn vị hành chính. Sau đó, liên tiếp các xã như Đông Cương, Quảng Thành, Quảng Hưng, một phần Quảng Thịnh… lần lượt được sáp nhập, nâng tổng số phường xã lên 17 vào năm 1995.
Mở rộng quy mô – Động lực phát triển
Năm 2002, phường Phú Sơn được tách thành hai phường, đến năm 2004, thành phố được công nhận là đô thị loại 2. Thời điểm này, thành phố có diện tích gần 58 km² với 12 phường và 6 xã.
Cột mốc mở rộng lớn tiếp theo đến vào năm 2012. Theo Nghị quyết 05/NQ-CP, địa giới thành phố được điều chỉnh với việc sáp nhập 19 xã, thị trấn từ bốn huyện: Hoằng Hóa, Đông Sơn, Thiệu Hóa và Quảng Xương. Tổng diện tích mở rộng là gần 90 km², tương ứng với hơn 120.000 dân. Các thị trấn Tào Xuyên và Nhồi cũng được chuyển thành phường. Đến năm 2013, các xã sáp nhập tiếp tục được chuyển thành phường tương ứng, hoàn thiện bộ máy đô thị mở rộng.
Nhờ các đợt sáp nhập này, thành phố Thanh Hóa không ngừng gia tăng quy mô, trở thành trung tâm năng động với cơ sở hạ tầng từng bước được đầu tư đồng bộ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội toàn vùng.
Sáp nhập huyện Đông Sơn: Bước tiến mới về không gian đô thị
Ngày 30/7/2024, HĐND tỉnh Thanh Hóa ban hành Nghị quyết số 565/NQ-HĐND tán thành chủ trương sáp nhập huyện Đông Sơn vào thành phố Thanh Hóa. Đây là bước đi tiếp theo nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 05-NQ/TU của Tỉnh ủy Thanh Hóa về phát triển thành phố Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.
Nghị quyết số 1238/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sau đó đã chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, theo đó toàn bộ 82,87 km² diện tích tự nhiên và 101.272 dân của huyện Đông Sơn được sáp nhập vào thành phố Thanh Hóa. Thành phố sau sáp nhập có diện tích 228,22 km² và dân số hơn 615.000 người.
Không chỉ mở rộng không gian, việc sáp nhập Đông Sơn còn góp phần tăng cường kết nối hạ tầng, thúc đẩy đô thị hóa và hoàn thiện quy hoạch phát triển theo mô hình đô thị trung tâm vùng Bắc Trung Bộ. Thành phố Thanh Hóa hiện giáp thành phố Sầm Sơn và các huyện Hoằng Hóa, Nông Cống, Quảng Xương, Thiệu Hóa, Triệu Sơn – tạo nên mạng lưới liên kết vùng ngày càng rõ nét.