Khủng hoảng dân số già: Những vấn đề kinh tế Nhật Bản phải đối diện và giải pháp nào cho tương lai?

Dân số già đạt mức kỷ lục

Theo dữ liệu mới nhất từ chính phủ Nhật Bản, số người từ 65 tuổi trở lên đã đạt mức kỷ lục 36,25 triệu người, chiếm 29,3% tổng dân số – tỷ lệ cao nhất thế giới. Ngày "Tôn trọng người cao tuổi" vừa diễn ra đầu tuần này đã thu hút sự chú ý của công chúng. Dù là dịp để tôn vinh những người cao tuổi, nhưng cũng là lúc để nhìn nhận sâu sắc về thách thức mà quốc gia này đang phải đối mặt.

Sự tăng nhanh về số lượng người cao tuổi đã dẫn đến thiếu hụt lao động nghiêm trọng, khiến các doanh nghiệp tại Nhật Bản gặp nhiều khó khăn trong việc tuyển dụng. Theo khảo sát từ Teikoku Databank, 51% các công ty trên khắp Nhật Bản gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân viên toàn thời gian, trong khi số lượng lao động từ 65 tuổi trở lên đã tăng liên tục trong suốt 20 năm qua, đạt kỷ lục 9,14 triệu người vào năm 2023.

Dự báo từ Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia cho thấy tỷ lệ người cao tuổi tại Nhật Bản sẽ tiếp tục tăng, có thể đạt 34,8% vào năm 2040. Điều này không chỉ tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế và an sinh xã hội, mà còn đe dọa đến sự phát triển kinh tế của đất nước. Khi lực lượng lao động giảm, gánh nặng tài chính từ việc chăm sóc người cao tuổi sẽ càng gia tăng.

Những thách thức và cơ hội cho tương lai

Trước tình hình này, Chính phủ Nhật Bản đã nhận thức rõ mối đe dọa từ tình trạng già hóa dân số và đưa ra nhiều biện pháp để cải thiện tỷ lệ sinh. Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Fumio Kishida, các chính sách hỗ trợ nuôi dạy trẻ em và phát triển cơ sở chăm sóc trẻ đã được triển khai. Tuy nhiên, những biện pháp này chưa đủ để giải quyết vấn đề trong ngắn hạn.

Một trong những giải pháp quan trọng hiện nay là việc mở cửa cho lao động nước ngoài. Trong năm 2024, Nhật Bản đã tiếp nhận kỷ lục 2 triệu lao động nước ngoài, và dự kiến cần thêm 800.000 lao động trong 5 năm tới. Tuy nhiên, để đối phó với sự sụt giảm nhân khẩu học trong dài hạn, quốc gia này cần tiếp tục đẩy mạnh việc gia tăng lao động nhập cư với tốc độ nhanh hơn.

Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng để giải quyết khủng hoảng nhân khẩu học, Nhật Bản cần tập trung vào việc nâng cao năng suất lao động và đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ mới. Robert Feldman, chuyên gia kinh tế, cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa có thể là giải pháp quan trọng giúp Nhật Bản duy trì sức cạnh tranh kinh tế. Tuy nhiên, theo Carlos Casanova, AI cần có nhiều thời gian và sự cải thiện để thực sự mang lại hiệu quả trong việc giải quyết tình trạng này.

Để duy trì phát triển kinh tế trong tương lai, Nhật Bản cần tạo ra một lực lượng lao động mạnh mẽ và phát triển môi trường thuận lợi cho công nghệ và đổi mới sáng tạo. Những thách thức nhân khẩu học hiện tại không chỉ là khó khăn mà còn là cơ hội để quốc gia này định hình lại tương lai trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhân khẩu học đang diễn ra nhanh chóng.

Thanh Oanh