Sở hữu chéo giữa các tổ chức tín dụng (TCTD) và các doanh nghiệp liên quan trong nhiều năm qua đã được siết chặt nhờ các biện pháp thanh tra và hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện. sửa đổi năm 2024 đã bổ sung nhiều quy định nhằm ngăn ngừa tình trạng đầu tư chéo, sở hữu chéo, và các hình thức sở hữu có tính chất trong hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vẫn thừa nhận rằng, việc kiểm soát tình trạng này vẫn gặp nhiều khó khăn và cần tiếp tục đẩy mạnh thanh tra, giám sát.
| Sở hữu chéo giữa các tổ chức tín dụng (TCTD) và các doanh nghiệp liên quan trong nhiều năm qua đã được siết chặt nhờ các biện pháp thanh tra và hành lang pháp lý |
Giảm thiểu sở hữu chéo và thách thức còn tồn tại
Trong báo cáo mới nhất gửi tới Quốc hội, khẳng định rằng tình trạng sở hữu cổ phần vượt giới hạn, sở hữu chéo giữa các TCTD đã từng bước được xử lý. Những biện pháp giám sát và từ cơ quan quản lý đã giúp giảm thiểu tình trạng cổ đông lớn, nhóm cổ đông lớn thao túng và chi phối các ngân hàng.
Tuy nhiên, NHNN thừa nhận rằng một số vẫn sử dụng các biện pháp tinh vi để che giấu quyền sở hữu của mình. Các cá nhân hoặc tổ chức liên quan có thể đứng tên hộ cổ phần nhằm lách các quy định pháp luật, dẫn đến việc các TCTD bị thao túng mà không vi phạm trực tiếp các quy định. Tình trạng này tiềm ẩn nguy cơ hoạt động thiếu minh bạch, ảnh hưởng đến an toàn của hệ thống tài chính.
Ngoài ra, một số TCTD có mức độ tập trung sở hữu cổ phần ở một số cổ đông và người liên quan, dù không vi phạm pháp luật, nhưng cũng là yếu tố tiềm ẩn rủi ro nếu không được giám sát chặt chẽ. Hiện nay, pháp luật chưa có khái niệm cụ thể về "đầu tư chéo", nên việc giám sát và kiểm soát các hoạt động cho vay, đầu tư và sở hữu cổ phần giữa các doanh nghiệp và ngân hàng vẫn còn nhiều khó khăn.
Kiểm soát sở hữu chéo và các biện pháp xử lý từ NHNN
NHNN cũng chia sẻ rằng, sở hữu chéo không chỉ liên quan đến các tổ chức tín dụng mà còn giữa các công ty ngoài ngành. Điều này vượt quá phạm vi quản lý trực tiếp của NHNN, dẫn đến việc thiếu thông tin và công cụ để kiểm soát. Việc phát hiện và kiểm soát sở hữu chéo giữa các công ty ngoài ngành với ngân hàng trở nên đặc biệt khó khăn khi cổ đông lớn có liên quan cố tình che giấu quyền sở hữu bằng cách nhờ người khác đứng tên hộ cổ phần.
Trong bối cảnh này, chỉ có thể phát hiện những hành vi vi phạm thông qua công tác thanh tra hoặc điều tra chuyên sâu, kết hợp với các cơ quan liên quan. Điều này càng phức tạp hơn khi các doanh nghiệp liên quan không phải là công ty đại chúng, khiến việc thu thập thông tin về mối liên hệ giữa các doanh nghiệp và ngân hàng trở nên khó khăn.
Những bất cập trong việc kiểm soát sở hữu chéo và sở hữu vượt giới hạn có thể dẫn đến tình trạng hoạt động thiếu công khai, minh bạch, tiềm ẩn rủi ro cho hệ thống tài chính. Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường chứng khoán và công nghệ phát triển nhanh chóng, việc xác định độ chính xác của các thông tin liên quan đến sở hữu cổ phần trở nên ngày càng phức tạp.
Định hướng trong thời gian tới
Để ngăn chặn rủi ro từ và sở hữu vượt giới hạn, NHNN cho biết sẽ tiếp tục giám sát chặt chẽ hoạt động của các TCTD, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến sở hữu cổ phần, cấp tín dụng, đầu tư và góp vốn. Khi phát hiện các rủi ro hoặc vi phạm, NHNN sẽ yêu cầu TCTD khắc phục ngay để giảm thiểu các nguy cơ có thể ảnh hưởng đến hệ thống tài chính.
Trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng, NHNN sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để điều tra, làm rõ và xử lý theo quy định. Bên cạnh đó, NHNN cũng kêu gọi các bộ, ban ngành có liên quan tăng cường chỉ đạo các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm túc các quy định về đầu tư và góp vốn tại các tổ chức tín dụng, đảm bảo nguồn vốn vay được sử dụng đúng mục đích và hoàn trả đúng hạn.
Ngoài ra, NHNN sẽ tiếp tục thanh tra các hoạt động chuyển nhượng và sở hữu cổ phần có nguy cơ dẫn đến thâu tóm các ngân hàng. Việc này nhằm đảm bảo tính công khai, minh bạch trong hoạt động của các tổ chức tín dụng và ngăn chặn các rủi ro tài chính tiềm ẩn.
Nguyễn Thanh