Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), sau thời gian suy giảm trong quý II/2024, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc và Hong Kong đã phục hồi mạnh mẽ. Đặc biệt trong quý IV/2024, kim ngạch xuất khẩu đạt 258 triệu USD, tăng 69% so với cùng kỳ năm trước, nâng tổng giá trị xuất khẩu cả năm lên 843 triệu USD, tăng 39% so với năm 2023.
Nhờ mức tăng trưởng ấn tượng này, Trung Quốc và Hong Kong đã vượt Mỹ để trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam. Trong nửa đầu tháng 1/2025, xuất khẩu tôm tiếp tục duy trì đà tăng mạnh với mức tăng 191% so với cùng kỳ năm 2024, đạt hơn 51 triệu USD.
Vì sao tôm Việt Nam ngày càng "hút" khách Trung Quốc?
Các chuyên gia của VASEP nhận định, có nhiều yếu tố giúp tôm Việt Nam tăng mạnh tại thị trường Trung Quốc:
Nguồn cung tôm nội địa Trung Quốc suy giảm: Do ảnh hưởng của thời tiết bất lợi, sản lượng tôm Trung Quốc sụt giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho nguồn cung từ Việt Nam.
Ecuador giảm xuất khẩu sang Trung Quốc: Trong năm 2024, Ecuador – một trong những nhà cung cấp tôm lớn của Trung Quốc – đã giảm sản lượng xuất khẩu, tạo khoảng trống cho tôm Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường này.
Chính sách kích thích tiêu dùng của Trung Quốc: Chính phủ Trung Quốc đã triển khai nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy tiêu dùng nội địa, qua đó tác động tích cực đến nhu cầu nhập khẩu thủy sản, trong đó có tôm Việt Nam.
Bên cạnh đó, giá thành tôm Việt Nam rẻ hơn do chi phí lao động và vận chuyển thấp, giúp tăng lợi thế cạnh tranh so với tôm từ Australia và Canada.
Tôm hùm Việt Nam "lên ngôi", cạnh tranh với hàng Canada, Australia
Trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc và Hong Kong năm 2024, tôm hùm là mặt hàng tăng trưởng mạnh nhất, với mức tăng 174% so với năm trước. Các loại tôm xuất khẩu gồm:
Tôm hùm (chiếm 51,7%) – nổi bật là tôm hùm đá sống, rất được ưa chuộng tại Trung Quốc.
Tôm chân trắng (chiếm 36,1%).
Tôm sú (chiếm 12,2%).
Hiện tại, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu tôm hùm lớn nhất của Việt Nam, chiếm đến 98-99% tổng xuất khẩu. Các thị trường khác như Thái Lan, Singapore, Hong Kong và Đài Loan chỉ chiếm khoảng 1-2%.
Một trong những lý do chính khiến tôm hùm Việt Nam ngày càng đắt hàng tại Trung Quốc là giá thành cạnh tranh hơn so với tôm hùm Canada và Australia. Tôm hùm từ hai quốc gia này có giá cao hơn do chi phí vận chuyển xa và chi phí lao động cao hơn. Trong khi đó, tôm hùm Việt Nam có chất lượng tốt, giá hợp lý và có thể đáp ứng nhanh chóng nhu cầu tiêu thụ của thị trường Trung Quốc.
Tại Trung Quốc, tôm hùm Việt Nam được chế biến đa dạng, từ hấp, nướng đến các món ăn cầu kỳ theo phong cách Quảng Đông hoặc sốt cay Tứ Xuyên. Đây là những món ăn phổ biến, thu hút thực khách tại các nhà hàng cao cấp.
Tiềm năng và thách thức trong tương lai
Ngoài Trung Quốc, Việt Nam còn xuất khẩu tôm hùm xanh, tôm hùm bông sang Thái Lan, Malaysia, Singapore, và tôm hùm đất sang Mỹ. Tuy nhiên, VASEP nhận định rằng ngành tôm vẫn phải đối mặt với một số thách thức:
Người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng thận trọng hơn trong chi tiêu. Khi tăng trưởng kinh tế chậm lại và chi phí sinh hoạt tăng, người dân có xu hướng cân nhắc kỹ hơn khi mua các sản phẩm cao cấp.
Thay đổi trong thói quen tiêu dùng. Dù tầng lớp thượng lưu Trung Quốc vẫn sẵn sàng chi tiêu cho thực phẩm cao cấp, nhưng mức tiêu thụ chung có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố kinh tế.
Để duy trì và phát triển thị trường xuất khẩu tôm sang Trung Quốc, VASEP khuyến nghị các doanh nghiệp tăng cường thế mạnh xuất khẩu tôm hùm, tận dụng lợi thế giá cả và chất lượng để giữ vững thị phần. Đẩy mạnh quảng bá và tiếp thị, nâng cao nhận diện thương hiệu tại thị trường Trung Quốc.
Đồng thời tìm kiếm thêm thị trường tiềm năng, tránh phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường duy nhất. Đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của Trung Quốc.
Xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, với mức tăng đột biến cả về sản lượng và giá trị. Với lợi thế giá cả cạnh tranh, chất lượng ổn định và nhu cầu thị trường lớn, ngành tôm Việt Nam có cơ hội duy trì vị thế vững chắc tại Trung Quốc. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần có chiến lược dài hạn để thích ứng với biến động thị trường, duy trì đà tăng trưởng bền vững trong tương lai.
Minh Phương