Thị trường sụt giảm vì mặt bằng lãi suất tăng, nhà đầu tư nên "trú ẩn" vào nhóm cổ phiếu nào?

Từ kinh nghiệm trong quá khứ, các nhà phân tích KBSV nhận thấy sự tương phản giữa biến động lãi suất và thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong môi trường lãi suất cao, KBSV đã 'bật mí' nhóm cổ phiếu 'trú ẩn' cho các nhà đầu tư.

Mặt bằng lãi suất tăng sẽ tác động tiêu cực lên gần như toàn bộ các doanh nghiệp trên sàn niêm yết.

Lãi suất tăng, VN-Index mất điểm

Trong báo cáo "Đánh giá tác động của lãi suất tới thị trường chứng khoán" vừa được công bố, nhóm phân tích của CTCK KB Việt Nam (KBSV) cho biết từ những kinh nghiệm trong quá khứ, có thể thấy biến động của lãi suất điều hành so với chỉ số VN-Index luôn có sự trái ngược rõ rệt.

Chẳng hạn trong giai đoạn 2007-2008, thời điểm lạm phát tăng mạnh 2 con số (đỉnh điểm CPI lên tới 23%), cùng với tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu khiến vấn đề lạm phát càng trở nên trầm trọng hơn, buộc Ngân hàng Nhà nước (SBV) phải nâng lãi suất điều hành 4 lần từ 6,5 lên 15% để kìm hãm đà tăng của lạm phát.

Trước động thái quyết liệt kiểm soát lạm phát về dưới ngưỡng 20% và tình hình tài chính thế giới khó lường, thị trường chứng khoán đã giảm 70% giá trị từ 1.100 xuống còn 315 điểm, mất khoảng 15 tỷ USD.

Sang năm 2009, lạm phát đã hạ nhiệt. Chính phủ hồi đầu năm công bố gói kích cầu và gói hỗ trợ lãi suất 4% đối với các doanh nghiệp đi vay, cũng như cho phép giãn và giảm thuế. Đồng thời, SBV có động thái giảm mạnh lãi suất chính sách xuống 7%, và nhờ đó VN-Index phục hồi mạnh mẽ từ 245 điểm lên 620 điểm (tháng 3-10/2009), tương ứng mức tăng 140%.

Tiếp đó, tháng 10/2009, do gói kích cầu đã làm cho mức tăng trưởng tín dụng lên tới 38% so với cùng kỳ, tạo áp lực lên lạm phát giai đoạn sau, nên SBV quyết định siết chặt tín dụng và thực hiện nâng lãi suất cơ bản từ 7% lên 8%.

Thể hiện rõ hơn sự tương phản giữa lãi suất và VN-Index, hành động bất ngờ nâng lãi suất của SBV lúc đó đã ngay lập tức kéo thị trường đảo chiều giảm 20%, từ 620 điểm xuống còn 495 điểm và kết thúc quá trình phục hồi của chỉ số trong năm 2009.

Mối quan hệ giữa lái suất và chỉ số VN-Index.

Gần đây nhất, giai đoạn 2020-2021, trước tác động của đại dịch Covid-19, VN-Index đã giảm mạnh xuống mốc 650 điểm trong quý I/2020. Nhằm ứng phó với dịch bệnh và kích cầu tín dụng, SBV đã hạ lãi suất điều hành 3 lần liên tiếp trong tháng 3, tháng 5 và tháng 10/2020 từ 6,25% xuống còn 4% và duy trì nền lãi suất thấp.

Đồng thời, SBV cũng giảm lãi suất cho vay, giãn nợ, cơ cấu lại nợ nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, từ đó giúp VN-Index phục hồi 130% từ 650 điểm lên 1525 điểm, là mốc cao nhất trong suốt lịch sử hoạt động của thị trường.

Bước sang quý II/2022, mặt bằng lãi suất huy động tại các ngân hàng thương mại bắt đầu có xu hướng tăng ở tất cả các kỳ hạn ngắn và dài khi các ngân hàng chịu nhiều áp lực từ thanh khoản. Phải đến tháng 9, lãi suất điều hành mới bắt đầu tăng lên và đồng nghĩa với đó, VN-Index đã liên tục mất điểm. Xét từ thời điểm bắt đầu nâng lãi suất điều hành, VN-Index giảm đến 20%, rơi từ 1.210 điểm xuống còn 950 điểm.

Hé lộ nhóm ngành tiềm năng giữa môi trường lãi suất cao

Lý giải cho diễn biến đối lập giữa lãi suất và thị trường chứng khoán Việt Nam, theo nhóm phân tích của KBSV, nền lãi suất tăng phản ánh chính sách tiền tệ đã bắt đầu chuyển sang xu hướng thắt chặt, giai đoạn "tiền rẻ" đã đi qua và buộc các doanh nghiệp niêm yết thận trọng hơn, có xu hướng giảm huy động vốn phục vụ cho hoạt động mở rộng mô hình kinh doanh, sản xuất.2

Từ đó, tác động tiêu cực lên thị trường chứng khoán khi động lực tăng trưởng đến từ hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết khó có thể bứt phá trong thời gian tới.

Chưa kể, mặt bằng lãi suất tăng khiến lãi suất chiết khấu trong các mô hình định giá tăng, khiến giá trị thực của cổ phiếu (theo các phương pháp định giá chiết khấu dòng tiền, dòng cổ tức, lợi nhuận thặng dư...) bị kéo giảm và trở nên kém hấp dẫn.

Việc mặt bằng lãi suất tăng sẽ tác động tiêu cực lên gần như toàn bộ các doanh nghiệp trên sàn niêm yết, tuy nhiên có 4 nhóm ngành KBSV cho rằng chịu ảnh hưởng hơn cả, đó là ngành thâm dụng vốn, có tính đầu cơ cao, tỷ lệ đòn bẩy lớn (bất động sản, nguyên vật liệu xây dựng, công nghiệp); ngành bất động sản; ngành chứng khoán; ngành ngân hàng.

Lãi suất cho vay mua nhà tăng nhanh trong năm 2022.

Với bất động sản, lãi suất tăng sẽ khiến nền lãi suất cho vay mua nhà tăng, đồng thời dòng vốn tín dụng bị kiểm soát chặt cũng làm giảm nhu cầu bất động sản, ảnh hưởng xấu đến thanh khoản các dự án, và lợi nhuận các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, với ngành chứng khoán, môi trường lãi suất tăng khiến dòng tiền chảy vào kênh chứng khoán chậm rãi hẳn, qua đó giá trị giao dịch sẽ không nhiều, tác động tiêu cực đến phí môi giới, cũng như danh mục tự doanh của họ.

Đặc biệt là ngành ngân hàng, theo KBSV, lãi suất huy động theo kinh nghiệm quá khứ thường phản ứng nhanh hơn lãi suất cho vay dưới ảnh hưởng từ chính sách của SBV. Vì vậy, biên lãi ròng (NIM) của ngành ngân hàng có xu hướng giảm khi lãi suất điều hành tăng. Ngoài ra, thị trường bất động sản nguội lạnh cũng làm chất lượng tài sản của ngành ngân hàng bị ảnh hưởng đáng kể.

Tuy nhiên, KBSV vẫn nhận thấy cơ hội đầu tư xuất hiện ở một số nhóm cổ phiếu đã điều chỉnh sâu theo thị trường, trong khi hoạt động kinh doanh ít chịu tác động từ yếu này, tập trung các cổ phiếu có dòng tiền tốt và hoạt động kinh doanh ổn định, vay nợ dài hạn thấp và sở hữu lượng tiền mặt lớn.

Tiêu biểu là các ngành: thực phẩm, bán lẻ, công nghệ thông tin, thiết bị và dịch vụ dầu khí... hay như ngành bảo hiểm khi ít nhiều được hưởng lợi từ giảm giá trị trích lập dự phòng toán học, và hưởng lợi từ hiệu quả đầu tư tài chính khi 60% danh mục đầu tư là tiền gửi.