Doanh nghiệp sẽ được tự định giá xăng dầu?

Bộ Công thương đang lấy ý kiến về dự thảo sửa đổi Nghị định 95 sửa đổi, bổ dung một số điều của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu.

Một trong những đề xuất là sửa đổi công thức giá và phương pháp công bố giá cơ sở xăng dầu. Việc sửa đổi thực hiện theo hướng Nhà nước chỉ công bố các yếu tố cấu thành giá gồm giá thế giới (giá Platt’s), các loại thuế thu vào ngân sách Nhà nước, lợi nhuận định mức, mức trích lập, chi sử dụng Quỹ bình ổn giá, định hướng cho việc tính giá xăng dầu.

Theo đó, các doanh nghiệp căn cứ vào chi phí thực tế (chi phí kinh doanh, chi phí vận chuyển, premium...) để tự xác định và công bố giá bán lẻ của doanh nghiệp, thực hiện kê khai giá khi thay đổi giá và báo cáo về Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để giám sát (như đối với các mặt hàng bình ổn giá khác theo quy định tại Luật Giá).

Bộ Công thương cho biết, ưu điểm của phương án này là bảo đảm các chi phí trong giá xăng dầu theo thực tế phát sinh đối với từng doanh nghiệp, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường, hạn chế sự can thiệp của Nhà nước vào giá bán xăng dầu, đưa giá xăng dầu dần theo thị trường quyết định, hạn chế việc đầu cơ găm hàng, khuyến khích các doanh nghiệp tạo nguồn cung ổn định cho thị trường.

Bởi lẽ, khi các doanh nghiệp đầu mối được tự quyết định các chi phí trong kinh doanh xăng dầu, vấn đề chiết khấu cho các doanh nghiệp thuộc hệ thống phân phối sẽ được giải quyết. Từ đó, những đơn vị này sẽ cân đối, duy trì chiết khấu trong hệ thống ở mức phù hợp với thực tế cung cầu trên thị trường từng giai đoạn, giúp thúc đẩy tính cạnh tranh.

Theo đề xuất mới của Bộ Công thương, các doanh nghiệp xăng dầu sẽ được tự xác định giá bán

Cũng theo Bộ Công thương, phương án này sẽ dẫn đến tình huống có nhiều mức giá xăng dầu trên thị trường dẫn đến tình trạng người dân phản ứng với giá của các doanh nghiệp chi phí cao. Bên cạnh đó, đối với những địa bàn không có nhiều doanh nghiệp cung cấp xăng dầu cho thị trường (mức độ cạnh tranh kém), quy định này sẽ không khuyến khích doanh nghiệp tiết giảm chi phí kinh doanh để giảm giá bán xăng dầu.

Đối với các địa bàn vùng sâu, vùng xa, do phát sinh chi phí cao, mức độ cạnh tranh thấp nên người dân có thể phải mua xăng dầu với giá cao hơn các địa bàn khác.

Tuy nhiên, so sánh với quy định hiện hành, Bộ Công Thương nhận định phương án mới vẫn rất khả thi. Theo đó, Nhà nước chỉ công bố giá định hướng (gồm các yếu tố giá thế giới, thuế, lợi nhuận định mức, mức trích lập Quỹ Bình ổn giá), các chi phí khác do các doanh nghiệp tự xác định và chịu trách nhiệm trước các cơ quan kiểm toán.

Hiện giá xăng dầu được điều hành theo hướng Nhà nước quy định công thức giá cơ sở đầy đủ, đây là cơ sở để cơ quan nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước. Cụ thể, Nhà nước công bố mức giá điều hành như mức giá trần để các doanh nghiệp tự xác định giá bán lẻ xăng dầu trong hệ thống của doanh nghiệp không cao hơn mức giá bán lẻ nhà nước công bố.

Liên quan đến mức chiết khấu tối thiểu trong kinh doanh xăng dầu, tại dự thảo, Bộ Công Thương giữ quan điểm không quy định cụ thể mức chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu để các doanh nghiệp chủ động đàm phán với nhau cho phù hợp và linh hoạt với biến động cung cầu của thị trường trong từng giai đoạn.

Đối với đề xuất các đại lý bán lẻ được lấy từ nhiều nguồn, Bộ Công thương không đồng tình, giữ quan điểm đại lý tiếp tục chỉ được lấy từ một nguồn để phù hợp với Luật Thương mại và quyền, nghĩa vụ của đại lý.

Tại dự thảo, Bộ Công Thương cũng đã đưa ra đề xuất về rút ngắn thời gian giữa các kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước xuống còn 7 ngày thay vì 10 ngày như hiện nay. Phương án này sẽ đảm bảo giá xăng dầu bám sát hơn với diễn biến trên thị trường thế giới. Việc điều hành kể cả vào ngày nghỉ lễ nhằm tránh giá có biến động lớn, ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp kinh doanh.

Trong năm 2022, thị trường xăng dầu xuất hiện tình trạng khan hàng cục bộ. Đặc biệt trong tháng 10 và 11, nguồn cung xăng dầu ở TP HCM, các tỉnh, thành phố phía Nam và sau đó là Hà Nội gặp trục trặc. Người dân phải xếp hàng dài để chờ mua xăng dầu trong bối cảnh không ít cửa hàng tạm dừng bán hàng hoặc bán nhỏ giọt do thiếu nguồn.

Bên cạnh vấn đề chiết khấu, nhiều doanh nghiệp cho rằng việc điều hành giá chưa bám sát diễn biến thị trường thế giới là một trong những nguyên nhân dẫn đến thị trường xăng dầu trong nước gặp vấn đề về nguồn cung.