Cần Quốc hội can thiệp vào các khoản nợ xấu ngân hàng

Nghị quyết số 42 có hiệu lực sau chưa đầy 2 tháng kể từ ngày được ban hành. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, vấn đề nợ xấu vẫn còn nhiều vướng mắc và tiếp tục phải cần đến sự vào cuộc của Quốc hội.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Khách hàng tự trả nợ có chuyển biến rõ nét

Theo chương trình dự kiến của Kỳ họp Quốc hội thứ 10 (khai mạc ngày 20/10 tới), kết quả 3 năm thực hiện Nghị quyết số 42 sẽ được thảo luận cả ở tổ và hội trường.

“Dấu ấn” của sự ra đời nghị quyết này rất đậm nét, bởi thời điểm đó, theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Lê Minh Hưng, nợ xấu của hệ thống lên đến hơn 10% tổng dư nợ, nếu tính cả các khoản “nguy cơ cao”.

Vì thế, dù Báo cáo Tiếp thu, giải trình trước khi Quốc hội biểu quyết thể hiện 14 vấn đề còn có ý kiến khác nhau, song đa số đại biểu vẫn bấm nút tán thành để giúp các tổ chức tín dụng có nhiều quyền năng hơn trong xử lý nợ xấu, đặc biệt là giải phóng tài sản bảo đảm.

Vậy đến nay, các cơ chế đặc thù đã phát huy thế nào?

Kết quả kiểm toán, thông tin từ chính các tổ chức tín dụng được chọn thí điểm và đánh giá từ chuyên gia đều cho thấy, chuyển biến trong việc khách hàng tự trả nợ là rõ nét hơn cả.

Trước khi có Nghị quyết số 42, nợ xấu của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng chủ yếu được xử lý bằng dự phòng rủi ro, các biện pháp xử lý nợ xấu thông qua xử lý tài sản đảm bảo và khách hàng trả nợ còn chưa cao.

Từ khi Nghị quyết số 42 có hiệu lực, từ ngày 15/8/2017 đến ngày 31/5/2020, xử lý nợ xấu nội bảng xác định theo Nghị quyết số 42 chủ yếu thông qua hình thức khách hàng trả nợ là 121.400 tỷ đồng (chiếm khoảng 40,1% tổng nợ xấu nội bảng theo Nghị quyết số 42 đã xử lý), cao hơn tỷ trọng nợ xấu được xử lý do khách hàng tự trả nợ/tổng nợ xấu nội bảng đã xử lý trung bình năm từ năm 2012 đến 2017 khoảng 22,8%.

Những con số từ Ngân hàng TMCP Sacombank, một trong 6 tổ chức tín dụng được chọn để thí điểm xử lý nợ xấu theo Nghị quyết số 42 là minh chứng rõ rệt. Trong một báo cáo phát hành vào tháng 7/2020, ngân hàng này cho biết, tại thời điểm 14/8/2017, nợ xấu của Sacombank là 61.519 tỷ đồng/260.745 tỷ đồng tổng dư nợ theo Nghị quyết số 42 (chiếm 23,59%). Đến thời điểm 31/3/2020, nợ xấu chỉ còn 36.655 tỷ đồng.

Trong 3 năm, từ năm 2017 đến 2019, tỷ lệ nợ xấu nội bảng được Sacombank xử lý lần lượt là 1.107 tỷ đồng; 3.315 tỷ đồng và 848 tỷ đồng, thì chiếm đến hơn 90% là do khách hàng tự trả nợ (lần lượt qua các năm là 1.042 tỷ đồng; 3.259 tỷ đồng và 724 tỷ đồng).

Nhiều biện pháp chưa được áp dụng

Đáng chú ý, theo đánh giá của Kiểm toán Nhà nước, Nghị quyết số 42 gồm 6 nhóm biện pháp xử lý nợ xấu, thì các tổ chức tín dụng chủ yếu mới thực hiện được theo hình thức thu giữ tài sản đảm bảo và bán nợ theo giá thị trường.

Các biện pháp khác như áp dụng thủ tục rút gọn tại tòa án trong tranh chấp liên quan đến tài sản đảm bảo, xử lý tài sản đảm bảo và dự án bất động sản, kê biên tài sản đảm bảo của bên phải thi hành án, hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng trong vụ án hình sự chưa được áp dụng.

Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do việc chậm hướng dẫn của hàng loạt cơ quan liên quan. Cụ thể, Bộ Tài nguyên và Môi trường chậm hướng dẫn thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất trong trường hợp các cá nhân mua lại khoản nợ và nhận chính tài sản đó để cấn trừ nợ theo Điều 6, Nghị quyết số 42, khiến cơ quan đăng ký biến động đất đai chưa thực hiện đăng ký biến động đất đai cho người trúng đấu giá tài sản thu giữ.

Tính đến ngày 31/8/2019, Bộ Tư pháp vẫn chưa hỗ trợ giải quyết khó khăn, vướng mắc đối với trường hợp đăng ký giao dịch đảm bảo thiếu chữ ký của bên thế chấp. Bộ Tài chính chậm xử lý vấn đề về cách thức thanh toán khoản thuế, phí liên quan trong quá trình xử lý tài sản đảm bảo.

Tòa án Nhân dân tối cao vẫn chưa “quán triệt” việc triển khai xử lý theo thủ tục rút gọn đến tòa án nhân dân các cấp, nên thời điểm đó vẫn chưa có bản án nào được xét xử theo quy định của thủ tục rút gọn. Kiểm toán Nhà nước nhận định, đây là một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng đến kết quả thu hồi nợ xấu của các tổ chức tín dụng.

Một trong những kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước với Ngân hàng Nhà nước là nghiên cứu báo cáo của Chính phủ, xem xét trình Quốc hội sửa đổi nội dung quy định tại điểm b, khoản 2, Điều 7, Nghị quyết số 42 theo hướng tổ chức tín dụng được quyền thu giữ khi tài sản đảm bảo đã được các bên ký hợp đồng thế chấp theo đúng quy định của pháp luật hiện hành, kể cả khi khách hàng không hợp tác.